تام تیەڵ ژن / وتارێگ له‌ سه‌ر شێعره‌یل هانا شه‌فیعی/ فردەوس هاشمی

کوومە شێعر ئازاد کوردی دەزۊنگ لە نەسرین شەفیعی (هانا) چاپ کریای ١٣٩٨ چاپەمەنی باشوورە. لە خوەنین ئێ کوومە شێعرە ئەوڕەسیمن ک نەسرین شەفیعی چەواشەی شاعرەیل ژن ترەک ک فرەتر وە دواژەی شیعرەگان کڵاسیک پیاگانە خەریکن، ژنێگە ک تۊەنستێە شێعر خاس بناسێ و وە وێنەسازیەیل تازە و بەهێز شێعرەیلێ وە یەی ئاستێگ بڕەسنێ ک هەم هێز شاعرانگی خاسێگ دێرن و هەمیش لە باوەتی ناوەڕووک و ئستایلەو تایبەتن وە خوەێ و دواژە و دوپات شاعرەیل ترەک نیە. ئەمان باسێگ ک لە ئێ کوومە شێعرە سەرنج ڕاکیشە جێگە و پێگەی ژنە ک تاڕادەیگ جیاوازە لە ژن ئمڕووژ و گاهەس جواوگوو ژن ئمڕووژ ک وەردەنگ ئێ شێعرەیلەسە نەون؛ دیسان چەن شێعر لە ئێ کوومە شێعرە ئەڕای نموونە تیەن و جێگەی ژن لە ئێ کوومە شێعرە شیەو بوو.

“تیرواران”
نەمردمە/ بەڵام جوورێ ماقمەو بردیە/ چمانێ/ دەم شەوەکیانە و/ لە تیرواران خوەم تیەمەو
“جامەک”
هزار “من” شکیای/ ها لە جامەکم/ هزار دەس وە تێخەو/ ها لە شاڕەگم/ من شار دەروازە شکیایگم/ پڕ لە خارەتم
“گوڵ قاقەزی”
تەنیا بەرەفتاو دنیام/ ک نۊر باوەڕ نیەکەم/ منەی خوەر نیەکەم/ گوڵێگ قاقەزی/ ک وە تانەی ئرمێس مرم

لە ئێ شێعرەیلە یەی ژن فرە کەم هاز دۊنیم ک لە بەین چۊە و ژیانێ بوو مردن گردێە؛ ژنێگ ک لە ژیانێ ڕازی نیە ئەمان نەتۊەنستێە هۊچ جۊلەێگ ئەڕای خوەێ بکەێ و تەنانەت پەلامار وە خوەێ کوشی هەم بردێە. باس ئێ لە دەس چۊنەیلە و ئێ هەڵوومەرجە وە شێوەی ڕخنەیی نیەکەێ و تەنیا وە شێوەی مۆنۆلۆگ لە وەر خوەێا ئۊشێدان.

“لێوە”
هەرچێ وشە بۊ دەم داۊم/ تا لەی زڵمەتانە بۊنمەدەو/ گوما هاتی/ گومم کردی/ چۊ دەروەچ لە تەم/ خوەر لە خوەرئاوا/ ناوم بار کرد لە هۊرد/ من کیم؟/ ژنێگ/ لێوەی بەرەفتاوەیل/ ک ساڕووکی سەرێگ داگرتەسەی
“بەرەفتاو پەڕووینە”چەپاو بۊمە/ لە ناو دەورملیێگ گوڵگوڵی/ ڕزیامە/ چمان دەروەچێگم لە دەمچەو سەردەوا/ وازم بکەی/ پڕم لە هاوار گڵا/ چەن جار/ چەن جار ناو خوەم بنۊسم وەهار؟/ ک ئێ بەرەفتاو پەڕووینەیلە/ چڵ بکیشن وەرەو خوەر؟/ وەر لە ئەوکوشیان/ وەر لە چرچگیان لە ناو قەورێ ک ئڕام کەنینەسەێ!
شاعر لە ئێرە گلیەی لە باڵبەسە بۊن کەێ و لە داپووشیان ژن لە توو یەی پووشش کڵاسیک ناڕەزاس، جوور یەی بەرەفتاو ها منەی ڕووژنای، ئەمان دەورێ تیەریکانە و لە جیاتی ڕیکار ئەڕای ئەوسڕین ئێ تیەریکان و ساڕووکیە تەنیا خوت دەێ، وەهار وە مانای بەختەوەری و خوەشاڵیە ک ژن یاگەر شاعر ها شوونێ، ئەمان چەوەڕێە یەکێ ترەک بێجگە خوەێ باێ و ئێ بەختەوەری و خوەشاڵیە ئەڕاێ وەگەردەو بارێ.

“میلکان”
من تەمام تەمام تەمام خوەم نیم/ من تەرن قیامەتم لە گیان خوەم/ کوت تخمارەی پیایگم/ ک باپیرم بۊ/ ک لە جەنگ هابیل و قابیل/ پەیکەرێ بۊم ئڕا تواسن!/ دەسم بوو هەۊرات خوەش سێف داشت و/ ناوزگم میلکانێ بۊ ئڕا دریژەدان ئایەم
لە ئێ شێعرە، شاعر وە ڕەنگینی تۊەنستێە وە شێوەی شاعرانەی بەهێزێگەو نووڕگەی جنسیەتی وە ژن لە دریژەی میژوو نیشان بێەێ و گلیەی داشتوو لە یە ک تەنیا کەرەستەێگ بوو ئەڕای هەزبردن پیاگان و مناڵ هاوردن و دریژە دان وە نەسڵ پیاگان؛ ئەمان هۊچ ڕێکارێگ نەێرێ. ئەڕای نموونە تۊەنستیا وە ئێ مدووە دووس هۊچ پیاێگ نێاشتوو یاگەر دژ وە شۊکردن بوو.

“ئرمێس”
لە کیس چیم/ هەر لە وەختێ/ وسام و/ ئڕا تەنیایی داوڵ/ ئرمێس ڕشانم و/ گوورانی دڵگیر خوەنیم/ لە کیس چیم/ هەر ئەو کاتە ک/ دەسەیلێ گرتم و/ بێ جەهەت لە ناو سینەی/ لە ناو گیرفان کراس چوارخانەی وەرێ/ منەی نیشانێگ لە دڵ کردم
لە ئێرە ژن جەورکیشێگە ک چەوەڕێ پیایگە تا بەختەوەرێ بکەێ. ژن فرەتر لە یە ک چەوەڕی دڵبەرێگ بوو ک خوەێ هەڵوژانێە و ها تەمەێ، یەی ژن کەم هێز و کڵاسیکە ک چەوەڕیە پیاێگ دووسێ داشتوو و باێ بەختەوەرێ بکەێ. یانێ هەر ئەو ئەندێشەو باوڕ کڵاسیک کوومڵگە ساڕووکی خستێەس وە بان مێژگ و زەین شاعر و بێ هۊچ جمشتێگ لە ئەو مودڵ ڕەفتاریە پەیڕەوی کەێ.

“دڵنیا”
نیەتۊەنم/ نیەتۊنم چەوەڕێ ئاسمان بنیشم/ تا هەورەیلێ بچڕێ/ تا بوارێ/ نیەتۊەنم چەوەڕێ بنیشم/ کلگەیل من ئاگر گرتنە!/ وە هەرچێ بیر کەن گوڕ گرێ/ لە هەرچێ نۊسن/ دەم گرێ/ تەنیا تۊەنم/ وە چەوەیل پڕ لە ئرمێسم/ وە سەوڵەیل/ ک دنیا وە پاوا گیر دانە/ دڵنیا بووم

“ئازادی”
مەل باڵ شکیای ئازادی/ تو/ ئەزرەت دۊر و دریژ ساڵانمی/ لە ناو من گوما هاتیدە/ چۊ کۊەسانێ لە ناو تەم/ لە ناو من مردیدە/ چۊ ئاگرێ لە دڵ خوڵەکوو/ من هێمان/ چەوەڕێ ڕەخس بێداخم
“کوورپە”
چمک ژیاند بگر و بچوو/ لە ناو ئێ لێخناوە/ کەس وێنەی خوەی وە ڕەنگین نیەۊنێ/ بایەس ئەوقەرە جەور لە ملدا مەوج بیەی/ ک چۊ ئاوێنە خوەد لە ناو خوەد دیار بیەی/ تا هەوەجەد وە دڵ کەس نەکەفێ/ ئافرەت ئەزرەتمەن/ ئافرەت پڕ لە خوەزیەو دڵم/ لە ناو خوەد هەڵا/ لە ناو خوەد بژییە/ لە ناو خوەد بمر!/ دنیا سەرێ گەرم جەنگە/ کوورپەی ڕووژنای شەش مانگان لە بار خوەر چییە/ هەر جا چنگ بکوتی/ سیاتییە!/ ئێ جامەکەیلە گشتیان درووزنن/ ئافرەت ئەزرەتمەن/ ئافرەت پڕ لە خوەزیەو/ ت لە ناو هۊچکامیان شوون خەنیند نییە/ دەمچەو مانگد لە ناو دەورملیێگ چەرمێ گیریایە/ لە هۊر سنوورەیل/ شلێر و نەرگس چییە/ تا ت خەمینی/ تا من خەمینم/ تا گشت خەمینن/ دنیا هەیتاهەیت ژانێ گرێد و/ ڕووژنای مردێ تیەرێ

لە ئێ شێعرەیلە، ژنێگ بێ چنگ چۊل و بێ جمشت و جۊلە لە فەزای بەسیای ماڵ دۊنیمن و هۊچ باسێگ لە کوومڵگە و هەڵکەفتەیل کوومڵایەتی نیە. بەشێگ یاگەر ئەندامێگ لە کوومڵگە نیە ک بابەتەیل سیاسی و کوومڵایەتی هەم لە ناو شێعرەگانێ بوون، تەنیا بابەتەیل ژنانە و عاشقانە هەڵوژانێە. گشت شیعرەگانیش وە شێوەی وڕاوەیل دەرۊنی ژن وەگەرد خوەێا هەڵوەسیانە.
ژنێگ ناکام و شکەس خواردێ ک وە ئاماژە وە ساڵیان ئەزرەتمەندی خوەێ کوڵ و کوڵوڕ ئمر وەتاڵان چیەی خوەێ نیشان دەێ، لە ئێرە کەسایەتی ژن لە دەس چۊە و هۊچ جمشتێگ لە ئێ باوەتەو نێاشتێە بێجگە گیرستن یاگەر گلیەی کردن ئەوەیش وە شێوەی مۆنۆلۆگ و لە وەر خوەێا.

لە سەراسەر ئێ کوومە شێعرە ژنێگ دۊنیمن ک پرسیارکەر نیە، لە شوون جواو ئەڕای چۊنیەتی و مدوو ئێ هەڵوومەرجەی سەختە نیە. دەس و پا بەسیای و بێ ئرادە و وابەستەس ک هەر ها لە شوون پەلامار بردن وە پیا، ئەوەیش پیاێگ ک کارێگ وە کارێ نەێرێ. یانە تایبەتمەندیەیلێگن ک وە دڵ وەردەنگ ئمڕووژ و ژن ئمڕووژ نین، ژن ئمڕووژ ها شوون ڕێکار، ها شوون پاوەگەز دان و وسان لە بەرەوڕۊ گیچەڵەیل؛ دیسان هەز لە شێعرەیلێگ بەێ ک لە نووڕگەی یەی ژن سەرکەش و بەهێزەو هەڵوەسیاۊن ک بتۊەنێ وەگەرد شاعرەو هاوزات پنداری بکەێ و هەست بکەێ ئێ شێعرە ئەڕای ئەۊ و لە نووڕگەی ئەۊەو هەڵوەسیاێە.
انتشار در هفته نامه صدای آزادی شماره 611

رجزهای یک شورشی در سایه / یادداشتی بر مجموعه شعر «سا» اثر دکتر علی سهامی

جلیل آهنگرنژاد: اگر این باور «یونگ» را بپذیریم که «سایه، خیمه‌گاه خلاقیت انسان است،» و اگر «سا» را همان «سایه‌» در زبان فارسی بدانیم، می‌توانیم چنین دریچه‌ای را بر مجموعه شعر کُردی «سا» اثر علی سهامی بگشاییم: کم نیستند روانشناسانی که سایه را بُعد ناخودآگاه انسان می‌دانند و معتقدند که هر انسانی یک سایه دارد. این سایه که ناخودآگاه یا به نوعی آن را «سوپر اگو» هم می‌توانیم بخوانیم، هر گاه جامه‌ی هنر می‌پوشد، می‌تواند رنگ و بوی ویژه‌ای به خود بگیرد. بویژه آنکه با زبان فرامعیارِ «شعر» با آن روبرو شویم.

کتاب «سا» از همان روزهای آغازین سال 1400 خورشیدی به اهتمام نشر دیباچه در اختیار دوستداران فرهنگ و هنر کردی قرار گرفته است. سی و سه غزل شاعر بر برگ برگ «سا» نقش بسته و هر برگی دنیایی بروی مخاطبش باز می‌کند که آفریننده‌اش می‌خواهد پر از صدای تازه باشد. حتی اگر این صدای رعدآسا تا دوردست نرسند و تنها هوای جهان جماعتی نوجو را بارانی کنند.

ذکر این نکته خالی از لطف نیست که: اگر چه شعر کُردی در سپهر فرهنگی کرماشان معاصر، توانسته است نام‌ها و نشان‌هایی قابل اعتنا را ثبت نماید، اما در حقیقت به آن جایگاهی که شایسته‌ی چنین جریانی است، هنوز نرسیده است. غبارِ بازی‌های مجازی که کنار برود، واقعیت‌ها بیشتر از پیش خود را نمایان خواهد کرد. بر همین اساس این مقصد، تشنه‌ی آفرینشگران بی‌ادعایی است که به دنبال راه‌های تازه باشند. براستی که چنین مسیر دشواری، جدا از «نام فروشان کم مایه»، نیازمند تولیدکنندگان سخت کوش متن‌های ماندگار است.

کتابهای قابل توجه بسیاری به بازار نشر آمده اند و هر کدام نوری بر فضایی تازه تابانده‌اند. خواه «تریوسکه»‌ای باشد، خواه چراغی و خواه شهابی که چشمهایی را خیره کند. صد البته در کنار اینها نباید از این نکته غافل بود که برخی کتاب‌ها هم منتشر شدند که نه تنها کورسویی نداشتند، بلکه حیف از حجم کاغذی که صرف چاپشان شد.

«سا» در این سال‌های گرم، سایه‌ای است گوارا که می‌تواند برای مشتاقان راستین ادبیات این خاک تاریخی لحظاتی دلنشین بیافریند. این را از شنوندگان و خوانندگانش بارها شنیده‌ام. البته بیفزایم که مخاطب با طعم تمشک‌های چیدنی کتاب، باید رنج خار را هم بر خود هموار نماید.

مهمترین جلوه‌گاه قضاوت درباره هر اثر ادبی، ساختار است. به زبانی ساده می‌توان همه عناصر سازنده‌ی یک اثر ادبی را ساختار نامید و «فرم» به قول دکتر تقی پورنامداریان «تناسب و هماهنگی میان اجزای سازنده‌ی این ساختار یعنی خیال و زبان و موسیقی است».

کتاب با «درد» آغاز می‌شود. همان گونه که شاملو می‌گوید:« کوه با نخستين سنگ‌ها آغاز مي‌شود و انسان با نخستين درد». همان کهن‌الگویی که در متون دینی و ادبی مشرق‌زمینی، جاری و ساری است و اگر آخرین غزل کتاب را ( که از بافت کلی مجموعه شعر جداست) به حساب نیاوریم، کتاب با تب و تقاضای باران به پایان می رسد. آیا می‌توان چنین اتفاقی را در همان «سایه»ی یونگیِ شاعر دید؟ پاسخش را به مخاطبانی واگذار می‌کنم که چنین کتابی را خوانده باشند.

در همان غزل اول، گزاره‌های پیاپی خبری_تخیلی، مخاطب را با چالشی ذهنی روبرو می‌کند: درد می بارد و…/ لاشخورها آسمان را گرفته اند دنبال لاشه‌های مرگ می‌گردند…/ داس مرگ در کار است و پیر و جوان را نمی‌شناسد…/ زمستانی نمادین همه جا را دربر گرفته و…

این شروع، نشان از آشنایی شاعر با چگونگی روبروشدن با مخاطب دارد و از سوی دیگر در همین ابتدا شورش شاعری را می‌بینیم که گزارشی تکان دهنده را از یک مرداب به نام زندگی ارائه می‌کند. در یک نگاه روساختی، شاعر با آوردن ردیفی تازه در این شعر در همین ابتدا اعلام می‌کند که می‌خواهد متفاوت باشد:
« ده‌رد نامه‌رد له‌ بیمار بڕێده‌و له‌ پسا
داڵه‌ گیژانه‌ و له‌ش و لار بڕێده‌و له‌ پسا
داس مه‌رگه‌ و له‌ بنا هه‌ر دره‌و پیر و جوان
هه‌ له‌ ئه‌و بانه‌ وه‌ره‌و خوار بڕێده‌و له‌پسا
له‌ێ گڵاڕێژه‌ که‌سێ فکر په‌ل و چۊزه‌ نیه‌
ته‌ور ده‌ر باوه‌ر شه‌و دار بڕێده‌و له‌پسا»
چگونگی به‌ کارگیری ردیف در شعر کلاسیک، یکی از آوردگاه‌هایی است که‌ می‌تواند نمایی آشکار از قدرت تسلط شاعر باشد. این اتفاق در شعر کردی کمتر افتاده است. در بسیاری از غزل‌های این دفتر می‌توانیم چنین هنرنمایی ویژه‌ای را از شاعر «سا» ببینیم.

در برخی از برگ‌های این دفتر، در روساخت و زیرساخت، سهامی را یک شورشی محتاط می‌بینیم. شاعری که از نظام سلطه‌ی شعری پیرامون به طور محسوس می‌خواهد عدول کند و برخی از هنجارهای عادت شده را می‌شکند. اشرافش بر دانش‌های ادبی، اسطوره و … به او این توان را داده است که به درستی از داده‌های ذهنی استفاده نماید.

او در غزلی خود را هرکول می نامد. نام آورترین قهرمان اسطوره ای یونان باستان که مجسمه او ذهن مخاطب را به کرماشان و بیستونش می کشاند. هرکولی که از سنگ شدن عاجز است. شاعر اعلامیه‌ی بلندبالای اعلام انزجارش را در این شعر فریاد می‌کند: از خدایان کوچک عاجز است و بسیار دیگر… این شعرِ نمادین، براستی اعلام برائت است از هر درد جامعه‌ی انسانی امروز:
« هرکووڵ ناسزاکار لەێ بیون وە سانە عاسم
لەێ بێستۊنە عاجز لەێ تاق وەسانە عاسم
نووڕم وە دار و بنجگ نووڕم وە کەور و کوێچگ
تاگەر خودایل بۊچگ لەێرە وسانە عاسم
ڕووژێ ساز و بلوورێ گەپ دا ئڕا گولوورێ
وەت: لەێ دەس پەسەیل و گورگ شوانە عاسم
یەێ شەو یەێ سان گەورا لەو دەرون غەریبەو
وه‌ت: لەی وسان ناو چەفتەو چەمانە عاسم…»

اما همین اشراف آکادمیک، گاه باعث می‌شود که توجه شاعر به جای شناور شدن در جوشش چشمه‌های روشن شعری، به کارهای روساختی و «جلوه های دانشی» جلب شود و مخاطب، خود را میان «شعر شاعر» و «فضل شاعر» گم شده ببیند. در اینجاست که خواننده از آن فرازهای شیوا به فرودهایی سنگلاخین پرتاب شود.

ارجاعات اسطوره ای_تاریخی، می‌تواند یکی از لایه‌های قابل تأمل سفیدی‌های متن کتاب «سا» باشد. همین جاست که بین او و مخاطب عامی شعر، فاصله می‌افتد. این اولین چالش مخاطب عام و دفتر شعر علی سهامی است. آیا او در ایجاد چنین فضایی عامدانه مخاطبان را به دو دسته تقسیم کرده و تنها مخاطبان خاص را اجازه ی ورود داده است؟

بدون شک کار هر هنرمندی ارتقای سقف آسمان ذهن مخاطب است. اگر چنین نباشد، هنر هرگز به کام آدمی نخواهد بود. هنرمند واقعی کسی است که در چنین میدانی، بتواند با ایجاد همزمان چالش و انگیزش، دست مخاطب را بگیرد و چندین پله بالا بکشاند. وقتی اثری شیرین و دلخواه با مخاطب ارتباطی ذهنی ایجاد نماید، برایش گران نخواهد بود که با چنین انگیزشی به سراغ دانسته های جدید و کشف های شیرین برود. اینجاست که کار شاعر و هنرمند، دشوارتر خواهد بود.

در این مجموعه‌، غزل‌ها عموماً در یک سطح هستند و با «ابرغزل» روبرو نمی‌شویم. از نگاه عاشقانه‌ی محض، خبری نیست. اگر نسیم عشق در این کتاب می وزد، بیش از هر چیز، چاشنیِ یک رویداد حسّیِ اجتماعی است. تنوع اوزان عروضی و تسلط شاعر بر آن، به سازه‌های تولیدی استحکام بخشیده است.

بهره گیری از تکنیک‌های روزآمد و غنای فکری، مجموعه شعر «سا» را به عنوان یک اثر موفق و صدایی تازه به مشتاقان ادبیات کلاسیک کردی معرفی کرده است. کتابی که براستی «سایه‌ی شخصیتیِ» علی سهامی هم هست، اگر در میان فضای مه آلود فرهنگی امروز «درست» شناسانده شود، می‌تواند در جنبه‌هایی الگویی موفق برای نوجویان شعر کلاسیک کردی باشد.
جلیل آهنگرنژاد / مردادماه 1400


به نقل از سایت بلوط

 

علیرضا خانی در گفتگو با صدای آزادی: هدفم احیای آثار سنتی ادبیات کردی بود

 

یقیناً حرفه‌ای‌گری در نوشتن کتاب، این فورمت مهم دانشوری، در میان کوردان کلهر سابقه‌ی چندان دور و دیری ندارد و یا لا اقل مخاطبان امروز این گویش مهم از زبان کوردی از داشتن چنین مواریثی محرومند. اما از سوی دیگر جریانی انقلاب گونه بویژه در حوزه‌های ادبی و فرهنگی برای آفرینش کتاب، اتفاق افتاده است. ایوان غربی ها به عنوان میراثدار دو شاعر بزرگ کلهر «شاکه و خان منصور» در این عرصه سهمی قابل توجه دارند. دکتر علیرضا خانی، فعال با سابقه‌‌ی فرهنگی کورد و شاعر و پژوهشگر اهل این شهرستان به تازگی کتاب «شنه‌ێ واێ شه‌ماڵ» را منتشر کرده است. بی هیچ توضیح دیگری با این چهره ارزشمند فرهنگی همکلام می شویم تا از دنیای کتاب تازه اش با خبر شویم:
مخاطبان صدای آزادی مشتاقند با شما آشنا شوند. از کدام مسیر، دری به باغ آشنایی باز می کنید؟
علیرضا خانی هستم در سال 1348 در شهرستان ایوان از توابع استان ایلام به دنیا آمدم و ازسال های نوجوانی به شعر و شاعری علاقمند شدم، انجمن ادبی نیما در ایوان را سال 1372 با همراهی دوستانم راه اندازی کردم. تحصیلات عالی را با رشته ی زبان انگلیسی تا مقطع کارشناسی و در رشته‌ي ادبيات فارسي تا مقطع دکتری ادامه داده ام، هم اکنون در مراكز دانشگاهي استانم تدریس می کنم. به دو زبان کردی و فارسی شعر می‌گویم و در حوزه ادبیات و تاریخ ادبیات تحقیق و پژوهش می کنم.
مایلم مخاطبان با فعالیتهای پژوهشی و فرهنگی شما هم در حدی محدود آشنا شوند!
راستش تحقیقات و پژوهشهایی انجام داده‌ام که به صورت مقالات علمی در جاهای مختلف از جمله: مجلات علمی پژوهشی، جشنواره ها و کنگره های متعدد داخلی و خارجی ارائه شده است. در راه حفظ و ترویج زبان و فرهنگ کردی کلهری سعی خودم را کرده ام و مجدانه اقدام به گردآوری اشعار، ضرب المثل ها و ادبیات عامه نموده ام که امید است حاصل این تلاش ها در دسترس همگان قرار گیرد.
نمونه ای از پژوهش هایی که انجام داده ام که از میان آنها می توانم به چنین مواردی اشاره کنم: دیوان کردی کامل شاکه و خان منصور ایوانی،انتشارات صلاح الدین ایوبی ارومیه، 1379 با دوست عزیزم محمدعلی قاسمی. تاریخ ادبیات کردستان در چند جلد پیوسته آماده چاپ. «ما به صبح می رسیم.» (مجموعه شعر فارسی) ، انتشارات اهل قلم، 1376. حرف نزن (مجموعه شعر فارسی)، انتشارات عابد تهران،1379. اصطلاحات ادبی در سه زبان انگلیسی، فارسی و کردی آماده چاپ. نیشتمان(مجموعه شعر کردی) . رسم الخط کردی گویش کلهری. «آریو حان»، «تاریخ مفصل ایوان». مجموعه شعر فارسی«دار، برنو ، آتش». اشعار متقدم ایوان ( گردآوری). اشعار فولکور کردی .
همچنین مقالاتی منتشر کرده ام. از جمله: خوانش تطبیقی سازه های رمانتیسم در سروده های عباس محمود العقاد و سهراب سپهری. عطار نیشابوری و پرندگان سمبولیک ( با تکیه بر منطق الطیر). بررسی اصطلاحات و واژه های مربوط به اسامی خاص در زبان کردی گویش کلهری گونه ی ایوانی. بررسی کنش کلامی در برخی اشعار جان دان و پروین اعتصامی. خوانش سنجشی و تاثیر ادب و هویت ایرانی بر شعر کردی. پژوهشی در افکار شاکه و خان منصور. ادبیات امروز کردستان، شیرکو بی کس بر قله ی شعر امروز کردستان. نقد و بررسی شعر ایلام، زمزمه ی گنگیر(بررسی اشعار کردی استان ایلام). زندگی و اندیشه ی محمد امین شیخ السلام( هیمن). تراژدی حلبچه. ریشه ی تاریخی زبان کردی و گویش های آن. ایلام در ترکیب اقتصادی نامناسب. اصلاح نگرش. هوره نخستین آواز بشری. تحلیل وضعیت فرهنگ عمومی استان ایلام. پلکان شعر واره ها بر دیوار کوتاه شعر. اصطلاحات خویشاوندی در زبان کردی گویش کلهری. اسامی خاص در گویش کلهری گونه ی ایوانی و نگاهی به بسیاری از دیوانها و دفتر های شعری مناطق کردنشین که در مطبوعات داخل و یا خارج از کشور چاپ شده اند. و در حوزه ترجمه: ترجمه ی 30 ماده ای حقوق بشر به زبان کردی. ترجمه ی داستان کوتاه متهم اثر آنتوان چخوف به زبان کردی. ترجمه‌ی داستان کوتاه گردنبند اثر گی دوموپاسان به زبان کردی. ترجمه ی داستان کوتاه یک آدم چقدر زمین می خواهد اثر لئوتولستوی. ترجمه ی بعضی از اشعار شیرکو بی کس به زبان فارسی. ترجمه ی مسخ کافکا به زبان کردی. در پژوهش های زیر به عنوان مجری و یا همکار مجری طرح تحقیق بوده ام. ایلام در گستره ی ادب (دانشگاه پیام نور ایلام). بررسی و گزارش همه سویه ی دیوان شاکه و خان منصور ( دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرمانشاه). فرایند های واجی و نقش آن در شعر فارسی( دانشگاه تهران). آرایه های ادبی در شعر کردی گویش کلهری( دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرمانشاه). مکتب های ادبی در شعر فارسی ( دانشگاه تهران ) و دهها تحقیق و پژوهش دیگر در نسخ خطی که امید است در آینده به چاپ برسند.
البته تازه ترین و شاید مهمترین اثر تالیفی شما «شنه‌ێ واێ شه‌ماڵ» است که‌ به‌ تازگی به‌ بازار نشر آمده‌ است. قبل از اینکه‌ به‌ کتاب بپردازید، مایلم که‌ از شما راجع به‌ دو چهره معروف شعر کلهر یعنی شاکه و خان منصور دریچه هایی بگشایید
حتماً. ببینید ! شاکه و خان منصور ایوانی را می‌توان سرآمد شاعران کورد کلهر به حساب آورد. این دو شاعر فرزانه و فرهيخته ي زمان از مناطق كلهرنشين، سده هاست که صداي شعرهايشان پژواك سان از كوه هاي مانشت و بانكول به گوش مي رسد و آواي دل انگيز كلامشان، روح مردمان کرد بویژه كلهرنشين را آرامش مي بخشد.
خان منصور بزرگ بود از ايل كلهر ایوان و شاکه از اهالی بولی همجوار ایوان، آنها به همديگر عشق مي ورزيدند و با همين عشق، زبان مادريشان را از هجوم سيل هاي ويرانگر نجات دادند تا به ما كوردهای كلهر امروزي برسد و يادگاري باشد تاريخي،كه با آن نه گزند حوادث و نه دست بي رحم روزگار تاب مقابله نخواهد داشت.
روز به روز واژگان زيبا و دلنشين آنها دل زمان را مي نوردند و به آستان كلهر كه مي رسند بر اين بوم و بر زينت مي گردند. موفقيّت اين دو شاعر در قدمت آنان و تدوين زبان مادریشان است، آنان در عالم خود(گويش كلهري) برجسته ترين شاعران هستند، به گونه اي كه مي توان گفت اين دو شاعر اگر تنها يك منظومه هم مي داشتند باز هم مايه ي توفيق واشتهار آنان مي شد، اينان به عنوان پيش كسوت شعر كردي كلهري و پرچمدار ادبيّات اين گويش داراي شهرت زيادي هستند.
مفاهيم بلند واستوار خان منصور وهمدم غار او، شاكه، را قلمرويي از اندرزگويي اخلاقي همراه با اطلاعات تاريخي-جغرافيايي مي يابيم، در زيبا شناسي امروز ماندگاري يك اثر از اهميت و ارزش والاي آن اثر خبر ميدهد. به هر روي ،آشنايي با اشعار اين شاعران با غناي دروني و مفاهيم وزين خويش مي توانند مرهمي بر دردهاي بي درمان نسل جدا مانده از نياكان خود باشد.
آیا شجره تامه ای از این دو چهره وجود دارد؟
خوشبختانه بله!. در خصوص زندگی نامه و شجره ی خان منصور باید عرض کنم که «خان منصور در سال 1105 هـ.ق در منطقه ی ایوان پابه عرصه ی وجود گذاشت وی پسر میر میدان پسر منصور خان اول پسر محمد جعفر گپو(دو پسر به نام های منصورخان و شهبازخان داشته است) (منصور بیگ و یا شهباز بیگ) که نویسنده شرفنامه هم به این اسامی (منصور خان و شهباز خان)اشاره نموده است. محمد جعفر گپو پسر محمد حسن خان پسر اسد خان می باشد که بعدها ایل و طایفه ی «مه سوری»که ایوانی هستند را به خود اختصاص داده اند و از نژادگان ایل دلیر و شهیر کلهر و حاکم منطقه ایوان در اواخر دوران صفویه و حکومت نادر شاه بوده است.
زادگاه خان منصور منطقه ی سراب ایوان بوده و در دو نقطه ی سراب بازان و سراب خوران و زمستان ها هم در گرمسیر ایوان در منطقه بانمیل و بیجار سکونت داشته است. در بین سال های 1175ه.ق 1177 ه.ق دارفانی را وداع می گوید چون وصیت می کند که در جایی دفنم کنید که هم سراب خوران و هم سراب ایوان از چشم دور نباشد به قولی در نزدیکی یکی از روستاهای ایوان مابین این دو نقطه او را به خاک می سپارند.
حالا از شاکه چه خبرهایی در کتابها نوشته شده است؟
حقیقت این است که اطلاعات زیادی راجع به زندگی شاكه در دست نیست اما از افواه چنان استنباط مي شود: «بین سال 1115ه.ق در پا قلعه دهستان بولی از بخش چوار (ایلام)متولد شد.مردم پاقلعه به شاکه ارادت داشته اند چنانکه تا سال ها پیش نام پسرانشان را شاکه می گذاشتند و در مورد شیوه ی زندگی وی گفته مي شود که شاکه تا پیش از آشنایی با خان منصور زندگی را با رنج و سختی می گذرانده و شغل نمک فروشی داشته است.
او در درگاه خان منصور تشکیل زندگی داده ولی صاحب فرزندی نشده است.ذوق سرشار و طبع روان شاکه در شعرهایش زبانزد خاص و عام بوده است.پس از مرگ خان منصور او به منطقه خود بولی و از آنجا به عراق می رود. از ادامه زندگی او اطلاعي در دست نیست مرگ شاکه را بین سالهای 1195-1190 در بغداد بیان کرده اند. مرگ او را پانزده سال بعد از خان منصور ذکر کرده اند.
چطور شد که سالهای بسیاری را صرف تحقیق درباره این دو چهره ادبی کلهر کردید؟و کتاب تازه چگونه شکل گرفت؟
سالهاست که با عشق به زندگی و شعر شاکه و خان منصور پرداخته ام . بسیاری از علاقمندان به ادبیات کوردی در این سالها سراغ دیوان شاکه و خان منصور ایوانی را از من گرفته اند و به این فکر افتادم تا دیوان شاکه و خان منصور را همچون دیگر دواوین شعر بررسی، شرح و تصحیح نمایم. آرام آرام این کار را با همکاری همسرم سرکار خانم دلشاد انجام دادیم.
ابتدا برای اینکه این اثر در کوره نقد و نظر اساتید برجسته دانشگاه قرار گیرد، بخشی از آن را به عنوان پایان نامه کارشناسی ارشد همسرم سرکار خانم بهناز دلشاد قرار دادیم. در کش و قوس های آن پایان نامه و اظهار نظر اساتید برجسته ی دانشگاه که یکی از آنها جناب دکتر میر جلال الدین کزازی بود، ما با کم و کاستی های این اثر مواجه شدیم و سعی در برطرف کردن آنها کردیم.
آن پایان نامه کمک شایانی کرد تا بتوانیم چنین اثر پژوهشی و دانشگاهی از دیوان شاکه و خان منصور ایوانی را به سرانجام برسانیم. علاوه بر اساتید دانشگاه از افراد دیگر که نامشان در مقدمه کتاب آمده است، بسیار کمک گرفتیم. با بعضی از اساتید مستقیما در ارتباط بودیم و بسیاری از شخصیتهای علمی، فرهنگی، ادبی و هنری در این امر راهنما و یاریگر مولفین بوده اند، وظیفه ی خود می دانیم که سپاس و قدردانی مان را آراسته ی وجود نازنینشان کنیم.
لازم میدانم از بزرگی و سخاوتمندی این بزرگواران تشکر فراوان کنم البته نام بزرگشان زینت بخش صفحات اول این اثر هست. دادار یاریگر را سپاسگزار و شاکریم که فرصتی به ما عنایت فرمودند تا این کتاب که حاصل دو سال و اندی تلاش مستمر و طاقت فرسا بود، به سرانجام برسد..
بی شک قلم زدن در وادی ادبیات وشرح و تصحیح دواوین نیز از کم و کاستیهایی برخوردار است که امیدوارم مورد لطف عزیزان و علاقمندان فرهنگ و ادب قرار گیردو کم و کاستیهای این اثر را بطور مکتوب در اختیار مولفین قرار دهند تا از راهنماییها و نظرات ارزشمند عزیزان در چاپهای بعدی بهره گیریم. نیک مستحضرید که این اثر خالی از کاستی نیست. چشم داریم راهنمایی های شما به دستمان برسد.که حد و توان ما در بررسی و شرح این دیوان در این اندازه بوده است.
در مقدمه این کتاب گفته ایم که وظیفه ما چیست و چرا دست به چنین اقدامی زده ایم؟ وظیفه‌ی ما به عنوان كسانی كه در وادی ادبیات قدم گذاشته و طی طریق می‌كنیم، شناختن و شناساندن ادبیات و در محدوده‌ای كوچكتر شعر ناب است، حال این شعر به زبان کوردی باشد یا هر زبان دیگری. البتّه جایگاه زبان ایرانی‌تبار كاملاً ارزشمند و آشكار است، امّا در كنار ادبیات كهن فارسی، ادب کوردی و شعر کُردی نیز جایگاهی بسیار ارزشمند دارد كه پرداختن بدان ضرورتی انكار ناپذیر است. اما من هنوز بخشی از پاسخم را نگرفته ام. چرا در میان این همه شاعر ، سراغ شاکه و خان منصور بروید؟
ببینید! آن چه ما را بر آن داشت تا تحقیق و پژوهش خویش را در موضوع «دیوان شاكه و خان‌منصور» انتخاب نماییم همانا احیای ادبیات کوردی به ویژه ادبیات کوردی گویش كلهری بود. و نیز معتقدیم كه مضامین بكر و تعابیر و تصاویر در این دیوان می‌تواند به عنوان میراثی از ادب کوردی برای نسل‌های متمادی باقی بماند، معرفی و شناختن این شاعران بی‌بدیل در ادب کوردی به هم وطنان، از دیگر اهداف کتاب بود، نیز شرح و تحلیل بسیاری از واژگان سخت و تركیبات و مضامین ناشناخته و مهجور كه امروزه كاربردی در گویش کلهری ندارند و تقریباً به تاریخ پیوسته‌اند از اهداف مورد نظر بوده است.
در بحث تاریخ و ازمنه‌ی تاریخ منطقه نیز زوایای پنهانی از تاریخ كرد و كردستان و خصوصاً تاریخ ایل كلهر و ایوان و معرفی این شهر باستانی (آریوحان)كه بی‌شک از مهم‌ترین مطالب این کتاب می‌باشد، مورد نظر بوده است، معرفی شاكه و خان‌منصور به عنوان دو فرزانه‌ی ادب کوردی كلهری و جایگاه خان‌منصور هم در مقام شاعری و هم در مقام یك حاكم و سردار ( به قول استاد کلیم‌الله توحدی) اهل سیف و قلم، می‌تواند حائز اهمیت باشد.
این چاپ می‌تواند جهت روشن شدن بسیاری از مطالب تاریخی و ادبی مورد استفاده قرار گیرد همچنین از جنبه‌ی زبانشناسی مورد توجه و قابل اعتنا می‌باشد . راهنمای رسم‌الخط کوردی كلهری آن می‌تواند به هر كرد زبانی چگونه خواندن و نوشتن را بیاموزد. انتقال مضامین و صناعات ادبی این دیوان به زبان فارسی نمایانگر پر باری ادب کردی است.
چاپ حاضر مجموعه‌ای است برای آشنایی علاقه‌مندان از هر گروه و در هر سنی با اشعار کوردی كلهری، با شرح و تفسیر ابیات به زبان فارسی و یادآوری ظرایف آنها به نوعی كه بتواند انگیزه‌ی مطالعه و تتّبع بیشتر را در این زمینه فراهم آورد و سبب انس بیشتر با این دیوان شود.
می توان آشکارا دید که این کتاب شما با عینکی علمی و دانشگاهی بسته شده است. کمی پیرامون چگونگی پرداختتان در این اثر بگویید.
سوال خوبی است. بخش اصلی این اثر، شرح و بررسی اشعار شاکه و خان منصور است که به روش تقسیم‌بندی و بررسی تک تک ابیات از سه جنبه‌ی؛ واژە شناختی، معنی و زیباشناختی به آن پرداخته ایم. در طول این سالها نسخ متعددی به دستمان رسید، تمام تلاشمان را کرده ایم تا ظن قوی در رابطه با اشعار را ملاک و معیار قرار دهیم، تا حدودی اشکالات را اصلاح کرده و اقوال مختلف را در بخش توضیحات آورده ایم.
در قسمت واژه شناختی به معنای فارسی واژگان کوردی و حتی‌‌المقدور به آوردن ریشه‌ی باستانی واژە‌ها به شیوه‌ی لاتین‌نگاری پرداخته و سعی کرده ایم کلماتی که نیاز به ریشه یابی دارند را ریشه یابی کنیم، بسیاری از اسامی، اصطلاحات، ضرب المثل ها و جای نام های منطقه کلهر و ایوان را که در اشعار شاکه و خان منصور آمده است مفصل توضیح داده ایم.
در قسمت معنی سعی كرده‌ایم معنا و مفهوم را به زبان فارسی بیان كنیم و در پایان نیز به بررسی زیبایی‌ها و آرایه‌های ادبی هر بیت پرداخته‌ایم. تمام سعی مان را کرده ایم تا در حد توان زیبایی های ادبی این اثر گرانبها را بشناسیم و بنویسیم تا جایی که از 650 بیت اشعار شاکه و خان منصور حدود 950 آرایه ی ادبی استخراج کرده ایم. این نشان دهنده شناخت شاکه و خان منصور از زیبایی های شعر و توانمندی آنها در پرداخت مضامین بکر شعری است.
جناب دکتر چقدر فکر می کنید که در یافتن همه اشعار شاکه و خان منصور، موفق بوده اید؟
آنچه از اشعار این دو شاعر بزرگ باقی مانده است قطعاً نه کل آثار آن‌‌ها و نه دقیقاً عین آثار آن‌‌ها است. اشعارشان سخت مورد توجه مردم بوده است و «گورانی»خوانان و «هوره چران» غرب کشور، اشعارشان را به مناسبت‌‌های مختلف می‌خوانند، شهرت و آوازه‌ی اشعار شاکه و خان‌منصور از تنگنای ایوان و حلقه‌ی ایل کلهر گذشته، پشتکوه و کرمانشاه و کردستان و لرستان و نواحی کردنشین عراق خاصه خانقین و مندلی را در نوردیده و البته طبیعی است که شعر‌‌هایی از این دست که از صدها صافی ذوق و ضمیر می‌گذرند، به مرور زمان از اصالتشان کاسته شده و به رنگ راویان در آمده باشد. عنوان کتاب از این شعر شاکه و خان منصور گرفته شده است.
در روش مطالعاتی اسنادی و كتابخانه‌ای (توصیفی-تألیفی) بر اساس منابع مكتوب و مدارک معتبر و در روش مطالعاتی میدانی از طریق مصاحبه با افراد آگاه و مطلع، اطلاعات مربوطه جمع‌آوری شده است. شیوه‌ی تجزیه و تحلیل اطلاعات جمع‌آوری شده به این صورت بوده است كه ابتدا به مطالعه و بررسی آثار مكتوب پرداخته و سپس به برداشت مطلوب و مربوط به موضوع به روش فیش‌برداری اقدام گردیده است. در بخش تحقیقات میدانی پژوهش از طریق مصاحبه نسبت به ضبط و ثبت اقوال و روایات شفاهی افراد آگاه و مطلّع و مطابقت و مقایسه آن ها برای به دست آوردن صحت و سقم مطالب پرداخته شده است و مطالب جمع آوری شده به ترتیب و با رعایت تقدیم و تأخیر مطالب، تهیه و تنظیم و نسبت به پاكنویس یادداشت‌ها اقدام كرده‌ایم در ضمن همه‌ی اشعار کوردی به زبان فارسی برگردان و تدوین شده است. در صورت علاقه به آشنایی با زبان کُردی (گویش كلهری) دیوان شاكه و خان‌منصور می‌تواند در زمره‌ی ادب کردی كلهر و به عنوان منبع و مآخذی برای پژوهشگران، دانشجویان، منبع تدریس زبان و ادبیات کردی در دانشگاه‌ها وتحقیقات آتی مورد استفاده قرار گیرد.
حرف آخرتان را درباره این دو شاعر در این گفتگوی مطبوعاتی با صدای آزادی و سایت فرهنگی بلوط می شنویم:
نکاتی که در پایان باید عرض کنم این است که شاکه و خان منصور قدیمی ترین شاعران کورد کلهر و استان ایلام هستند که متاسفانه به علت مکتوب نبودن آثارشان و نداشتن سواد و شناخت کافی از این اشعار، بسیاری از آثار آنها از بین رفته و بعضی از شعرهایشان هم از سر بی توجهی به دیگران نسبت داده اند. در طول این پژوهش افراد دلسوزی هم وجود داشتند که اشعار شاکه و خان منصور را نگه داشته و در اختیارمان قرار دادند و به قول دوست عزیز دکتر آرمان سیدحسینی اشعار ” نویافته” را که حدود 100 بیت می باشند در آخر کتاب آورده ایم، یک از صد آنها را در آخر کتاب آورده ایم و انشاءالله در چاپ بعد بدانها خواهیم پرداخت.
توضیح جداول چند صفحه ای از اثر هست که با زبان آمار، دیوان را بررسی کرده ایم. منابع و ماخذ معتبری که یاریگرمان بوده اند، پایان بخش کتاب هست. نکته حائز اهمیت این است که از مردم فهیم کورد بویژه کلهر انتظار داریم چنانچه اثری، نسخه ای، بیاضی یا دست نوشته ای از ادب کردی پیشینیان در دست دارند رونوشتی از آن را در اختیار اهالی پژوهش قرار دهند. فرهنگ و ادب سرزمین مادری ما پایه های محکم و سترگی داشته که امیدواریم کلهرنشینان در این راه یاریگرمان باشند. این کتاب می تواند مرجع تدریس زبان و ادبیات کوردی در بخش گویش کلهری در دانشگاه مورد استفاده قرار گیرد.
در نهایت احساس خود را در مقابل واژه های و اصطلاحات زیر کوتاه بیان کنید.
*من واقعی شما؟ در پستوی هزاره های کهن جامانده از من / کودکی که سالهاست / رنج مادر را بدوش می کشد
*قدرت شما؟ پایتخت های جهان / از کودک درونم می هراسند/ نه چیزی دارم نه تنم از بادهای ناموافق می لرزد / رو در روی همه طوفان هایی که بخواهند / خواب کودکانمان را بیاشوبند / سینه خواهیم شد.
*آزادی؟ تنها واژه ای است که / تا پرنده نشوی و در قفس / لذت آنرا نخواهی چشید / آنچه گفتم شنیدید و / آنچه نگفتم را باید فهمید.
*خیالات شما؟ وسعت بی کرانه مرزها / تمام دیوارها فرو می ریزند / در خیالاتم
*گرمسیر؟ روح عصیانگر انسان درونی
*مانشت؟ عشق، ایستادگی و هویت
*علیرضا خانی؟ سرشار از ناگفته ها

 

پشت پاسگاه 22 بهمن / گزارش احضار یک روزنامه‌نگار / جلیل آهنگرنژاد

صدای آزادی: هوا سرد است. دی ماه است. پشت پاسگاه 22 بهمن است. آدرس داده‌اند که اینجا بیایم. رفتن به پاسگاه برایم دلهره‌آور است. سرباز درشت‌اندامی مرا بازرسی می‌کند و با لحنی جدی می‌گوید: «از سمت چپ!» توی دلم می گویم: آرام باش می‌روم!. از چپ رفتن را سال‌ها آزموده‌ام و می‌دانم جز شعار برای مردم ارزشی نداشته است ولی برای «نان‌ به نرخ روزخورها» پر مایه بوده است. به ساختمان دیگری می‌رسم که بی شباهت به ورودی قلعه‌ای نیم کهنه نیست اما بزک شده تا تحمل پذیر شود. 

▫️دم در ورودی کنار میزی می‌ایستم. بر روی میز چند دفتر بزرگ و قطور قرار دارد. منتظر می‌مانم که لابد کسی برسد و بگوید: کی هستی و چرا آمده‌ای!؟ چند دقیقه می‌مانم. اما خبری نمی‌شود. از راهروی زیر زمین صدای مبهم یکی دو تن را می‌شنوم. دنبال صدا می‌روم.
: آقایان سلام!
و ناگهان یکی از آنها با شتاب می‌آید. برگ احضاریه را نشانش می‌دهم و می گویم احضار شده‌ام. یکی از همان دفترهای قطور را باز می کند و با مداد نامم را می‌نویسد. با عجله و بد خط. با انگشت بالا را نشان می‌دهد و با لحنی محترمانه می گوید: طبقه‌ی سوم!. 

▫️امروز هم هیچ پله‌ای برایم نفس‌گیر نیست. اما نگرانم. پس از نزدیک به سه دهه کار فرهنگی و رسانه‌ای، باز هم باید مسیر پاسگاه و احضار و... را طی کنم.  به اولین اتاق طبقه‌ی سوم می‌رسم. سلام می‌کنم و بی انکه منتظر جوابی باشم، می‌گویم: احضار شده‌ام. نامم را می‌پرسد و همین که مجرم را می‌شناسد، تکانی به خود می‌دهد که جدی‌تر نشسته باشد. او هم مثل من ماسک زده است. می‌گوید: بیا بنشین. و با انگشت آخرین صندلی دم در را نشان می‌دهد. اما یک صندلی جلوتر می‌نشینم و با لحنی غیر جدی می‌گویم که: «حتماً پروتکل‌های بهداشتی رعایت شده». پاسخ: «همینه که هست!»

▫️موهای بور کم پشتش ابهت جوانی‌اش را زیر سوال برده و صورت استخوانی‌اش نشان از غم‌های احتمالی بسیاری دارد. اخمی که بر چهره دارد، نشان از نارضایتی تلخی است. مدام با لحنی تند مرا مورد سوال قرار می‌دهد: چرا خبر را پاک نکردی!؟ چرا احضاریه را منتشر کردی؟ چرا و چرا های دیگر و اینکه کار شما تشویش اذهان عمومی است. 

▫️ساکت نشسته‌ام و فقط حیران این برخوردم. به این فکر می‌کنم که چقدر درک ما نسبت به اتفاقات، متفاوت است. به این فکر می کنم که چرا جوان این استان فلک زده با مدیران نالایقش به روزی بیفتد که برای روزی باید وارد بزه و خلاف شود!. خبر خلاف و زورگیری‌اش را من منتشر کنم و مورد عتاب مأموری قرار گیرم که ممکن است در خانواده اش یکی دو جوان بیکار وجود داشته باشند؟!

▫️به یاد کلاس‌های دانشگاهی‌ام می‌افتم و یکی از تعریف های معروف خبر که برای دانشجویانم به تإکید می گفتم: «خبر چیزی است که کسی یا کسانی می خواهند آن را سرکوب کنند.» این یکی از عینی ترین شاهدمثال‌هایی است که در طول کار رسانه‌‌ای‌ام می‌بینم.

▫️جوانی وارد می‌شود و مرا برای دقایقی از مخمصه‌ای رها می‌کند. رابطه‌اش با جوان کاملاً تغییر می‌کند و این شباهت به تغییر شبکه تلویزیون از یک فیلم اکشن به فیلمی کمدی دارد. صحنه، کاراکترها و زمین بازی عوض می‌شود. من هم حیران فضای این مجموعه هستم. طبقات، کوتاه و اتاق‌ها کوچک‌اند. تازه متوجه می‌شوم در میز مقابلم دو دست و تنه‌ای مشغولند و مانیتوری چهره‌ی آن تنه را از من گرفته است. بدون آنکه حرفی زده باشد، وجود فیزیکی‌اش را کم کم حس می‌کنم.

▫️جوان را که به بازپرس می‌سپارند، دوباره سرزنشهای تندش شروع می‌شود که چرا چنین؟ چرا چنان؟ و دقیقاً آنچه که در ذهنش می‌گذرد، برخورد با مجرمی سابقه‌دار است. با لحن تندتری می‌گوید: کسی که کار اطلاع رسانی می کند، باید بیاید اینجا و ما ببینیمش. این را دیگر در هیچ جایی ندیده بودم!. متحیرم که انتشار خبر زورگیری یک نوجوان مظلوم چه سودی برای شخص من داشته که اینگونه الحان و برخوردهایی را ببینم.
 

چون فکر می‌کنم خاموشی هم نوعی پاسخ است، می‌پرسم مشکلی ندارد که هیچ پاسخی به شما ندهم؟! بی آنکه تصور کنم حرف‌هایم را شنیده باشد، همچنان ادامه می‌دهد و من هم می دانم که باید صحبت‌های جدی‌ام را نزد بازپرس طرح کنم که فعلاً اینجا نیست. کمی ساکت می شود. ماسک را از صورت برمی دارد و از پنجره بیرون را نگاه می کند. حالا نیم رخش را که می بینم، به سرباز رومی مغمومی شباهت دارد که به طرز ناشیانه‌ای بر روی سکه‌ای رنگ رو رفته از عهد باستان نقش بسته باشد.

▫️کسی از داخل راهرو می‌گوید: جلیل آهنگرنژاد کیه!؟ با نارضایتی تمام از برخوردش، از او اجازه می‌گیرم و دنبال صدا می‌روم که از فضای خشک اتاقی رها شوم که انگار صندلی‌هایش هم تحمل حضور در آنجا را ندارند. شش هفت پله پایین می‌روم. طبقات، کوتاه و اتاق‌ها کوچک‌اند و آدم‌ها نیز مشغول. کسی از درون اتاق می گوید: باید ده و نیم ،جلسه‌ای باشم. مأموری مرا به داخل اتاق راهنمایی می کند. 

▫️اینجا اتاق رییس است. انسان محترمی پشت میز نشسته است. دعوت می کند که بنشیم. می‌نشینم. چراهای او محترمانه است و اینکه کار من «تشویش اذهان عمومی است». می گوید: «در نشست خبری مجازی که خبرنگارانی از جمله از: جمهوری اسلامی، ایسنا، ایرنا، فارس و... بوده من گفته‌ام که رسانه ها بازوی ما هستند». دستی به بازویم می‌کشم و گوش می‌سپارم. صحبت‌ها ادامه پیدا می‌کند ولی هنوز آن برخورد تلخ مأمور قبلی را نمی‌توانم فراموش کنم. 

▫️بیشتر از قبل احساس می‌کنم که هیچ درک مشترکی بین رسانه و مجموعه‌ی آنها نیست. بحث هایمان بی‌نتیجه است. تإسف می‌خورم بر مجموعه‌ی مدیریتی ارشاد استان که به دلیل بی کفایتی نتوانسته‌اند در ایجاد درک صحیح از رسانه نقشی ایفا کنند. در آخر، محترمانه! برگه‌ای آماده می‌کند و مرا و برگه را به دست مأمور می‌سپارد.

▫️اینجا پشت پاسگاه 22 بهمن است و همه از بالا به تو نگاه می کنند! حتی جوانکی که دوربین غیر حرفه‌ای رنگ و رو رفته‌ای در دست دارد و می خواهد از رییسش عکس بگیرد که البته او هم انسان محترمی است. به اتاق بازپرس می‌روم. طبقات، کوتاه و اتاق‌ها کوچک‌اند. این اتاق هم کوچک و لبریز از میز و صندلی و... است. مرا به یاد کلاس های دوران مدرسه ام در ایام جنگ می‌اندازد که گاه تا پنجاه و شصت نفر در آن محیط‌های کوچک تلنبار می‌شدیم. 

▫️نور کافی در اتاق نیست. دو نفر در انتهای اتاق نشسته اند. یکی را بیست دقیقه قبل برای ثانیه هایی در اتاق رییس دیده‌ام و دیگری که کاملاً درگیر مانیتوری است که انگار بخشی از اعضای وجودی اوست. یکی دو بار ناگهانی وارد بحث‌هایمان می‌شود. گویی حق‌اش را ضایع کرده ام که وارد اتاقشان شده ام و اینچنین دارم حرف می زنم. لحنش کاملاً حق به جانب است و می رساند که می خواهی بخواه نمی خواهی دادستان و قاضی! و ... بحثم با مأمور، گاه به مجادله می کشد. او الزاماً باید از من تعهد بگیرد. می‌گوید دستور قضایی است. دادستان از ما خواسته است. چون کار شما تشویش اذهان عمومی است. 

▫️برگه را چند بار بالا و پایین می‌کنم. به جملاتی عجیب برمی‌خورم:« متعهد می‌شوم که به قوانین جمهوری اسلامی ایران پایبند باشم...» اینجا پشت پاسگاه 22 بهمن است. هوا سرد است. زورگیران احتمالاً گوشی نوجوان را به قول کرماشانی‌ها «آب کرده‌اند» و پولش هم نوش جان بی وجدانشان شده است و در آرامشی محض در پی نقشه‌ی شوم دیگر می گردند و نوجوان دیگری در کمند زورگیران گرفتار خواهد شد. اما من باید تعهد بدهم که... 

▫️از پله ها ناامیدانه پایین می‌آیم. زمستان است. به یاد اخوان می افتم«نفس کز گرمگاه سینه می‌آید برون/ ابری شود تاریک / چو دیوار ایستد در پیش چشمانت...
🔸انتشار در صدای آزادی / شماره 594 

ئێ ئاشه‌ وه‌ ئێ سۊرا نیه‌ڕه‌سێ / جه‌لیل ئاهه‌نگه‌رنژاد

شاهات کارمه‌زرنه‌یل بۊشن «ئه‌ر خوه‌ره‌، وه‌ێ وه‌ که‌چه‌ڵ، نه‌ر وارانه‌ وه‌ێ وه‌ که‌چه‌ڵ!». یانێ یه‌ گ ئیمه‌ ئه‌گه‌ر قه‌ره‌نتینه‌ نه‌که‌یم، ده‌نگ چه‌ق په‌ڵ نیه‌یلێده‌مان و ئه‌گه‌ر داواێ خه‌ڵک ئڕاێ قه‌رنتینه‌ ئه‌ژنه‌ویم و دار و دکانێان بوه‌سیمن، هه‌م ده‌نگ بڕێگ به‌رزتر له‌ جارانه‌. وه‌ ڕاس هه‌ر دو گه‌پ درسه‌.

له‌ دید کوومه‌ڵناسی، له‌ نیشتمانمان له‌ ناو ئێ ساڵانه‌، کارێگ ئه‌و په‌رتق نه‌چێه‌. هه‌ر گامێگ تواێ‌ ئڕاێ کاریگ هێز بگرێ، ته‌نیا تواسێه‌ خه‌ڵک بزانن کارێگ بۊه‌. یانێ وه‌ قه‌وڵ عه‌ره‌وه‌یل، ئیمه‌ وه‌ «ته‌زاهر» خه‌ڵه‌تیایمنه‌ نه‌ یه‌ گ کاریگ درس ئه‌و په‌رتق بچوود!

هڵایه‌ 10 مانگه‌ کورونا میه‌وان «خوڵک‌نه‌کریاێ» نیشتمانمانه‌. نه‌ نیشتمان ئیمه‌، گ نیشتمان وڵاته‌یل گشتێ!. هه‌ر وڵاتێگ ئڕاێ خوه‌ێ حساو و کتاوه‌یلێ کردێه‌ و ئڕاێ هه‌ر گیچه‌ڵێگ، فه‌ڕاشه‌ێگ ها له‌ ده‌سێ. وه‌ ڕاس ئه‌گه‌ر بایمنه‌و سه‌ر وڵاته‌گه‌ێ خه‌ومان، دۊنیمن فره‌ چشته‌یڵ له‌ شوون خوه‌ێان نیین.

نه‌ کاروه‌ده‌س وه‌ بوون سه‌ڕژده‌ وه‌ نیشتێه‌سه‌ شوون کارێگ! نه‌ به‌رنامه‌ێگ ئڕاێ فره‌ له‌ کاره‌یل بانان ها له‌ وه‌ر ده‌سێ! و ه‌زار گه‌پ نه‌وه‌تیاێ تره‌ک. ئێرنگه‌یشه‌ ئڕاێ کورونایش هه‌ر ئێ گه‌په‌ دێریمن. مه‌ردم ها له‌ هۊرێان هناێ له‌ چین قه‌ره‌نتینه‌ کردن، چۊ گشتێ کپیانه‌ ماڵه‌و و چۊ قانوون وه‌ ده‌س کارمه‌زرن و خه‌ڵک، دنیاێ ئه‌و ڕووژه‌یل ئه‌و‌ نیشتمان گه‌ورا سڕ و کوڕ کرد.

قانوون ئێرنگه‌ێ ئیمه‌ له‌ باوه‌ت قه‌ره‌نتینه‌ سه‌خت نیه‌گرێ! به‌شێگ له‌ خه‌ڵکیش هه‌واڵ له‌ قه‌ره‌نتینه‌ نیه‌پرسن. شاهات ورسێێانه‌! وه‌ قه‌وڵێگ: «زگ ورسێ، نیه‌پرسێ» یا خاستر بۊشم: زگ ورسێ خۊن که‌ێ! نان له‌ سه‌ر سفره‌گه‌ێان نیه‌. ورسێه‌ری داسه‌ێان له‌ وه‌ر تا بچن گیان بنه‌نه‌ وه‌ر تیر خه‌ێویه‌و. تیر خه‌ێو کورونا!. کورونایش له‌ شوون ئاێه‌مه‌یل بێ ده‌رد نیه‌گه‌ردی! نیه‌پرسێ: «ت کیید؟!». هه‌ یه‌سه‌ گ تا ئه‌وره‌گ وه‌ێ چۊنه‌ نووڕیمن وه‌ قه‌ره‌نتینه‌ و قانوون و کار و ...، کورونایش میه‌وانمانه‌ و باێه‌س ئڕاێ عه‌زیزه‌یل گرفتارمان ته‌نیا که‌ومڕ بکیشیمن. وه‌ڕاس «ئێ ئاشه‌ وه‌ێ سۊرا نیه‌ڕه‌سێ!». وه‌ ئێ قه‌ره‌نتینه‌یله‌و کار ئه‌و په‌رتخ نیه‌چوود.

شاهات خاستر یه‌ بۊ گه‌ بوه‌تیایمن:«ئێ ئه‌ڵه‌مه‌ وه‌ێ چه‌مه‌را نیه‌ڕه‌سێ!». چێ و گوزه‌یشت. شاهات منیش وه‌ێ چۊنه‌ گ نۊسم ئۊه‌ له‌ دڵ خوه‌دانه‌و بۊشین: فڵانی ئه‌سپ خوه‌د میه‌نێ مه‌که‌!  وه‌ ڕاس ئه‌سڵیش هه‌ر یه‌سه‌!. خوه‌میش زانم  ئاو زه‌ل ده‌م  ئه‌ما باێه‌ بۊشم: له‌ێ ڕووژه‌یله‌ گ مه‌ردم گشتێ نگه‌ران بانانن، فره‌ له‌ مۆدیره‌یل نه‌تۊه‌نم کرماشان له‌ ناو دڵه‌و سێچقانی که‌ن! فره‌ لیان ئۊشن خودایا شکرد! چۊن دی که‌س وه‌خت یه‌ نه‌ێرێ له‌ کار ئیمه‌ هۊرده‌و بوود و ئێراد بگرن!. نیه‌زانن ئێ میزه‌یل ڕیاسه‌ته‌ چۊ ئه‌سپ مه‌ردمن! و نیه‌زانن« ئه‌سژ مه‌ردم زۊ پا له‌ لێ تیه‌رنه‌و» ئه‌وسا گ پا هاوردنه‌و، ده‌رد خه‌ڵک که‌فێده‌ گیانێان و شاهات ئاه‌ مه‌ردم ئاگر بێ دۊدی بخه‌ێده‌ ده‌ر ماڵێان و...

زانم پایز ساڵ 1399 سه‌خت‌ترین پایز سه‌د ساڵ له‌ێره‌وه‌ره‌. ویرووس چینی، ته‌وڵ مه‌رگ فره‌ێگ خسێه‌سه‌ ده‌ر ماڵه‌یل. فه‌قر ده‌ر ماڵ فره‌ که‌س کوتاێه‌ و نان له‌ێ ڕووژه‌یله‌، ئارد ناو دڕگه‌ .کورونا و گرانی، ئاگر نانه‌سه‌ کوڵه‌ وشکه‌و.خوشی له‌ ناو ماڵه‌یل مه‌ردم  ئه‌و ڕێ پاو کڵاش خوه‌ێ نه‌وساس . ئاو وه‌ کوانێ فره‌ که‌س چێه‌.

ده‌روه‌چه‌یل ئمێد هه‌میشه‌ وازان. هه‌م ئۊه‌ دین و هه‌میش ئیمه‌ دیمه‌ گ ده‌وڵه‌ت ڕه‌وحانی هه‌ر سه‌ێ ئاو خسه‌و بان بێڵ بڕێگ، ئه‌ما کار فره‌ێگ له‌ ده‌سێ ئڕاێ کرماشان نات. کورونایش وه‌ن تره‌ک ناو بانێ. چۊنه‌ گ فره‌ له‌ کاره‌یل مه‌ردم وه‌ بێکاری ڕه‌سی و هه‌ر چێ هێز گرتن، ئه‌و ڕان ڕاس نه‌نیشتن. تا ئه‌وره‌ گ تۊه‌نسیمن نه‌قد کردیمن ئه‌ما وه‌ڕاس چمان بلوور ئڕاێ گا ژه‌نیمن!. چه‌وه‌ڕێ بانانیم و ده‌وڵه‌ت تره‌ک. ئێشالا گ بانان چۊ ئمڕوو نه‌ود و ئیمه‌یش نه‌ۊشیم: «ئه‌ر خوه‌ره‌، وه‌ێ وه‌ که‌چه‌ڵ، نه‌ر وارانه‌ وه‌ێ وه‌ که‌چه‌ڵ!».

 

 

 

 

یادداشتی از دکتر شهرام فتاحی: دن کیشوت استانبول

 

همه عالم تن است و ایران دل
نیست گوینده زین قیاس خجل
چو ایران دل زمین باشد 
دل ز تن به بود،یقین باشد

  (حکیم نظامی گنجوی)

در این روزگار نامراد که بر این کهن بوم و بر، سنگ فتنه و باران بلا می بارد و از هر کرانه ای از این بیشه پرشرر زوزه گوش آزار کفتاری به گوش می رسد،یاوه گویی دیکتاتوری خودشیفته در باب آذرآبادگان ایران زمین ، شعله ای در انبان باروت ایرانیت دهها میلیون ایرانی درانداخته است.
خلیفه خودخوانده و متلون المزاجی که روزی با داعش نرد عشق می بازد و مسیر ترانزیت اهریمنان بددین و سفاک می شود و روزی دیگر با تمام عِده و عُده بر عفرین بی پناه می تازد و برای زنان و کودکان بی دفاع به سان تیمور لنگ رجزهای فاتحانه می خواند و سالهاست به بهانه هماوردجویی با پارتیزانهای کورد از فترت کنونی بغداد سوء استفاده می کند و روستاهای فقیر شمال عراق را به خاک و خون می کشد.
از یک طرف ژست صهیونیست ستیزی و حمایت از غزه را می گیرد ولی از سوی دیگر عملا هم پیاله قاطبه بدمستی های قداره کشان تل آویو است.
به بهانه کودتایی نافرجام و شاید خود خواسته، به سان استالین دهها هزار نفر را به سُلابه می کشد.
دیکتاتوری شوونیست که از یک سو تلاش می کند تا در قامت آتاتورک عرض اندام کند و موجودیت و هویت تاریخی بیش از بیست میلیون کورد را عملا انکار می کند و از بام تا شام در تنور شوونیسم ترکی می دمد و از سویی دیگر ردای سلطان سلیم را بر تن می کند و داعیه دار احیای خلافت به تاریخ پیوسته عثمانی می شود و تفرُقهای فتنه آفرین فرقه ای را در جان ناخوش احوال جهان اسلام احیا می کند و ...
اردوغان سالهاست که سیاست راهبردی تنش صفر با همسایگان را به کناری گذارده و در ساز بد آهنگ نوعثمانی گری می دمد و دن کیشوت وار ردای خلافت را بر قامت ناساز بی اندام خویش می پوشد.واقعیت آن است که در آشفته بازار بلازده این روزهای منطقه،خلیفه در تعطیلات تاریخ مانده استانبول در پی دلالی ماکیاولیستی و رانتخواری استراتژیک است.
روابط همه جانبه جمهوری آذربایجان با رژیم صهیونیستی فرصتی برای او فراهم کرده تا به مدعیان منطقه ای جمهوری اسلامی ایران و در صدر آنها تل آویو و واشنگتن پیام دهد که آماده است تا به مثابه دلالی دم غنیمتی در این ژئوپلتیک عافیت سوز  و آنارشیک در پروژه مهار و مجاب سازی ایران نقش آفرین باشد و از قِبَل این خوش خدمتی مجالی یابد تا از سقوط روز افزون اقتصاد ترکیه جلوگیری کند.و از ولیمه آشتی جویی با اسرائیل بی نصیب نماند.
ژستهای این سالهای اردوغان یادآور صدام در دهه ۸۰ و ۹۰ میلادی است از یک طرف علقه های قومی را در بوق و کرنا می کند و روحیات میلیتاریستی و اغواگرانه صهیونیست ستیزی دارد و در پرده آخر هم محتمل است که تقابل با تهران و ام القرای شیعه را برای دلبری از افراطیون قومی- مذهبی در دستور کار قرار دهد.

اما به نظر می رسد که بهتر آن است تا مورخین منصف و عقلای قوم به او یادآور شوند که تجربه مذموم و هزیمت یافته سلسله نبردهای عثمانی و صفوی که منجر به قریب به ۲۵ جنگ  و حدود ۲۰ معاهده شد تنها به فرسایش دو قدرت مسلمان انجامید و البته فرجامی بهتر از پاره پاره شدن امپراطوری پرمدعای عثمانی در قالب معاهده استعماری و تحقیرآمیز سایکس-پیکو برای خلیفه استانبول در پی نداشت

اردوغان باید بداند که آذربایجان جان جاویدان ایران بزرگ است و قطعه ای بزرگ و ابدی از ارکستر ایرانیت است.
از هزاره های رفته تا کنون این تبار سلحشور، نگاهبانان آتش نامیرای این حریم مهرورزی بوده اند و هر گاه آفتاب اقبال ایران بزرگ را ابری سیاه تیره داشته است دلیران وطن پرست آذری نام نامی مام میهن را بر جریده عالم دوام بخشیده اند.قریب به هزار سال است که غالبا آذری زبانان ایران در صدر سیادت،هویت و حاکمیت بوده اند.
روزگاری که ایران در حضیض فترت،هزیمت و ملوک الطوایفی گرفتار بوده است ایران به همت و مهابت شاه اسماعیل و شاه عباس و ...به سان ققنوس از خاکستر این روزگار شوم رفته پر گشود و احیاء گردید.علیرغم بی کفایتی و زمان ناشناسی شاهان قجر، تاریخ کهن این مرز و بوم دلیریهای عباس میرزا را از یاد نخواهد برد.
بیرقداران انقلاب مشروطه دلاورانی چون ستارخان و باقرخان بودند که با نای نای جان باور داشتند که خاک می خوریم ولی خاک نمی دهیم...
اندیشه ورزان ،علما،اکابر و قهرمانان آذری ایران زمین به سان اختران جاویدان آسمان این مرز و بوم در درخششند.
به راستی اردوغان می داند که اگر کسی قرار است مدعی آن سوی ارس شود این ما هستیم که سابقه قرنها سیادت بر این گستره را داریم و باکو،دربند،شروان،قراباغ،گنجه و ...فقط در نتیجه ترکمنچای شوم از مام میهن جدا افتاده اند ؟!!
به قول مرحوم حیدر علی اف اگر بنابر الحاق و انضمام باشد دست به تن برمی گردد و نه تن به دست ...
ای کاش خلیفه استانبول از یاد نمی برد که در هنگامه  کودتا با حمایت کدام کشور توانست دوباره بر اریکه قدرت تکیه زند و مجال یابد تا با تیغ آخته بر صغیر و کبیر بتازد و حال چنین با بی مهری و قدرناشناسی در پی دلالی تکمیل پروژه محاصره ژئواستراتژیک تهران نمی بود.
در هنگامه جنگ اخیر آذربایجان و ارمنستان بنا به فهمی برآمده از دارالاسلام و دارلکفر و البته قراردادها و وقایع تاریخی سه دهه اخیر ،ایران جانب هم کیشان آذری خویش را گرفت تا جایی که حتی رهبری کشور بر حق مغفول مانده سرزمینی باکو صحه گذارد و پیشتر هم امامان جمعه چهار استان بزرگ آذری کشور این جانبداری و حمایت را رسما ابراز داشتند و حال منتهای ناسپاسی است که اردوغان و حتی دولتمردان باکو این گونه سخن بگویند و آب به آسیاب پان تورکهای اغوا شده و هیجان زده وطنی بریزند.
او جاهل باشد یا تجاهل کند واقعیت ابدی آن است که ایران قلب هارتلند ژئوپلتیک جهانی است و این منزوی سازی های تحمیلی مسبوق به سابقه تاریخی و جبر منزلت راهبردی ایران،خشت بر آب زدن است.
فارغ از داعیه های شعار گرایانه ،ایرانی ها با هر میزان از ناهمخوانی و دل آزردگی متقابل،همواره بر سر صیانت و سیادت از موجودیت تاریخی و هویت ملی خود هم داستان بوده و هستند.
این ارکستر بزرگ از پگاهان پیدایش بشر تا کنون با سازهای بسیار دیرسال و خوش نوایی از آذری ها،کوردها،لرها،فارسها،اعراب،بلوچها و...هارمونی یافته است و ترنم نوای آن اکناف عالم را آکنده است.

در فرجام کلام بدیهی می نماید که سکوت و مماشات نخبگان حوزوی و دانشگاهی و قاطبه رجال هماره متنازع سیاسی نازیبا و ناپذیرفتنی  است و کمترین توقع آن است که قاطبه علما و  امامان جمعه و خصوصا امامان جمعه محترمی که در بحبوحه جنگ قره باغ در حمایت از حق مغفول مانده تاریخی آذربایجان بیانیه ای صریح دادند اکنون نیز از کیان این سامان چون همیشه دفاع نمایند.
سلبریتی های پرهیاهو و هشتگ باز هم بد نیست که لابلای فالوئربازی ها و نامربوط گویی های اینستاگرامی و ورود در حوزه هایی که غالبا ارزنی تخصص در آن ندارند دستکم در این ساحت خطیر اندکی تعهد به خرج دهند.
باور داریم که به گاه خطر و خیانت، مردمان این سرزمین تجلی وحدت در عین کثرت بوده اند و اکنون باید از این سامان سترگ تنها و تنها یک نوا  خطاب به هر متوهمی به گوش برسد:
ای مگس عرصه سیمرغ نه جولانگه تست
عرض خود می بری و زحمت ما میداری
انتشار در شماره 593 هفته نامه صدای آزادی

یادداشتی به بهانه تجدید چاپ‌ مجموعه شعر نەرمه واران / رضا موزونی

 

 

ئڕام جیی پێا بکە لە ژێر باڵ ئاسمان

به بهانه تجدید چاپ‌ مجموعه شعر نەرمه واران

حوالی سال ۷۵ غزل کوردی در انجمن های ادبی حضوری جدی یافته بود. غزل «پەژارە» از جلیل آهنگرنژاد با مطلع «پەژارە تا نگرتێە دووارە حاڵ ئاسمان» از جمله غزل‌های دلنشینی بود که زمزمه دوستداران شعر کوردی شده بود و بعدها در کتاب"نەرمه واران" چاپ شد و همان روزگار بود که غزل‌های اعضای آن انجمن ادبی کوچک و صمیمی و‌ پربار در گیلان غرب به آرامی متولد شدند.

او آهسته و پیوسته کار کرد و دور از انصاف است، اگر نگویم شعر جلیل از سالم ترین ، شعرهای کوردی از لحاظ رعایت اصول فنی شعر است. نوآوری‌های آهنگرنژاد در تجربه وزن‌های جدید در شعر کوردی هم از ویژگی‌های فردی اوست. تجربیات تازه‌ی در قالب مثنوی با اوزان عروضی هم قابل توجه است:

حەزەت گوڵ،عەتر کەو ئاسمان

یه‌ێ شەو ئەگەر بایدە خەو ئاسمان...

این اولین مثنوی کوردی در وزن "مفتعلن مفتعلن فاعلن" بود که بعدها را در کتاب" تەم " منتشر شد و پس از آن شعرهایی ناب به همین سبک و سیاق از دیگر شاعران شنیدیم و خواندیم.

آهنگرنژاد سهمی بسزا در رشد شعر کوردی کلهری دارد. چه با تلاش‌هایش در راه اندازی انجمن‌های ادبی کردی در گیلان غرب و اسلام آباد، چه با مدیریت صفحات ادبی روزنامه های آن روزگار و بعدها راه‌اندازی سایت بلوط که هنوز منبعی قابل توجه برای ادبیات کوردی است.

در ادامه انتشار روزنامه «صدای آزادی» که اکنون ۱۸ سالگی ‌اش را نفس می کشد، محورش هنوز فرهنگ و ادبیات کوردی است. برگزاری یادواره‌هایی برای بزرگان فرهنگ و هنر همچون: یادواره مرحوم "علی نظر منوچهری، تجلیل از چهره‌های پیشکسوت شعر و تشویق چهره‌های جوان در راه که اکنون درختان سرسبز باغ ادبیات کوردی هستند، از جمله گامهای متعهدانه‌ی دیگر او برای ادبیات کوردی است.

▫️و اخیرا هم "رێەگەی کاوه" که جایش در ادبیات کوردی کرماشان خالی بود. واکاوی و‌بازنمایی شعر چهره‌های ادبیات کوردی که چاپ سومش هم نزدیک است... همیشه برداشتن گام‌های اول سخت است. همیشه جانمایی برای گشودن یک راه دشوار است. مهم انگیزه کار است و طبیعی است که این راه بعدها هموارتر می‌شود و بی‌نقص‌تر !

من فکر می‌کنم تکاپو در دنیای ادبیات برای نام، بخشی از درگیری‌های ذهن هر رونده‌ی این راه است اما جلیل آهنگرنژاد در پرونده کاری ادبی خود نشان داده است که نام دیگران را نپوشانده‌است. در هر جایی که بوده زبانش و قلمش برای آثار دیگر پویندگان این راه به انصاف چرخیده است. این را صفحات ادبی روزنامه صدای آزادی‌اش و تیتر ها و عکس هایش می‌گویند.

▫️آهنگرنژاد در غزل فارسی هم خوب کار کرد، صفحه ادبی مجلاتی چون: «جوانان» با مدیریت سهیل مجمودی در هر چاپش غزلی از جلیل آهنگرنژاد را در خود داشت. «طعم روزهای نیامده» و «خواب‌های خانقین» هنوز طعمی از شعرهای آن روزگار را با خود دارند و اینکه روزی ما با هم تصمیم گرفتیم که عمده‌ی تلاش‌مان بر محور ادبیات سرزمین مادری‌مان باشد و بر این راه ماندیم.

اما خبر تجدید چاپ " نەرمه‌واران" بعد از بیست سال برایم یادآور رنج‌های شیرین در راه دشوار ادبیات کوردی کلهری است و‌ این چند سطر را برایش می‌نویسم و منتشر می کنم. برای این دوست عزیز و این ستون محکم ادبیات کوردی، آرزوی روزهایی خوب و‌ پر از آرامش و‌ توفیق دارم و برای همه‌ی کسانی که در این راه قدم برداشته و برمی دارند، احترام قائلم و هر کدام در جای خود شایسته سپاس‌اند و هر قدمی در حوزه هنر و ادب و فرهنگ سرزمین مادری برداشته شود، بایسته ی بر دیده گذاشتن است.

رضا موزونی پاییز ۹۹ کرماشان

داد از بیداد گرانی! / فریبرز عباسیان

صدای آزادی: گاهی درباره هرچه می‌خواهی بنویسی پیش خودت فکر می کنی که مگر یک واژه و یا موضوع، چقدر رمق دارد؟ چقدر جان دارد که بارها درباره اش بنویسی و باز هم تحمل نوشتن داشته باشد. ولی باز هم درباره اش می نویسی و می بینی چقدر ناگفته ها دارد که هر از گاهی سر باز می کند و اگر هزاران بار هم بگویی، دوباره داغی تازه می شود و روز از نو، روزی از نو، برای گفتن های دوباره از نو!
▫️این روزها کلیدواژه گفتن‌ها و بیان مردم از "گرانی" است. از دلار و سکه و اتومبیل و خانه گرفته تا مایحتاج عمومی، که همه  ژست گرانی دارند و این مردمانند که ارزان ارزان دارند از گرانی رنج می برند! راستی چرا مردم گران نمی شوند؟ گرانسنگ تر از هر قیمتی، سنگ محک نمی شوند؟ کمیاب و بی نظیر نمی شوند؟
▫️گرانی را علل و اسباب فراوان است؟ گروهی تحریم ها را بهانه گرانی، گروهی مدیریت دولت، گروهی بر جام نافرجام را، گروهی فساد و رانت خواری را و گروهی انتخاب نشدن این کاندیدا از آن کاندیدا، گروهی انتقام از مردمان رای داده به "مرد کلید بدست" را و خلاصه گرمست بازار و تحلیل گران گرانی. اما آنکه بی خیال این و آن، بودن آن و این، نقل هر محفل و مجلس است، گرانی است و گرانی!
▫️اما کشنده تر از گرانی، ارزانی و وفور گرانی است. تنها چیزی که این روزها فراوانی نعمت است، گرانی است. بی حیا تر از خودش، بی عار تر از گرانی را پیدا نمی کنی! می خواهی ازش دوری کنی، به نان و پنیری بسنده کنی، به تخم مرغی یا مرغ پرکنده ای، اما شده بلوتوث! نه دیوار می شناسد نه حریم خصوصی! نه حرمت می فهمد نه در و دروازه! از در می اندازیدش بیرون، از پنجره میاد داخل.
▫️از گفتن هم هراسی ندارد. خیلی ها درباره اش حرف می زنند که نه مشکل گرانی دارند و نه کاری با گرانی. آن ها خود را غمخوار مردم گران خر می دانند و الا خودشان از گران خرانند و  بالاتر از گرانی؟! آن ها می خواهند درباره گرانی، گرانسنگ حرف بزنند اما گرانی گوش به فرمان آنان هم نیست. گرانی را فقط، مردمانی، ارزان و مفت دریافت می کنند، که دیگر چیزی برای قربانی کردن به پای این دیو بد سیرت از جیب خالیشان باقی نمانده، فقط جانشان مانده، برای آن هم منتظرند تا آخرین رمق هایشان را بگیرد.
▫️آن چیزی که راه نفس کشیدن مردم را گرفته، ارزانی روز افزون گرانی است. عرصه را بر همگان تنگ کرده و راه خود را هر روز بازتر و گشادتر می کند!
▫️براستی چرا "گرانی" اینقدر عزیز  شده؟ بسته حمایتی اقشار محروم شده؟ بی آنکه درصفی به انتظارش بنشینی، خودش مهمان ناخوانده هر سفره این مردم شده؟! چرا اینقدر عزیز کرده شده که اگر درباره اش حرفی بزنی در خط دشمنی، ولی اگر تحملش کنی، درحکم دوستی خودی؟!
▫️ما بهتریم یا گرانی؟ گرانی به کام کیست؟ اگر حکمتیست یا فرستاده یی آسمانی؟ چرا بر خوان مردمان است نه بر خوان شما؟ نفهمیدیم بالاخره گرانی از ماست یا از شماست؟ نکند "از ماست که برماست" و خود نمی دانستیم؟ اگر اینگونه است، تا آنجه بر ماست "گرانی" را، ارزانی خودتان بداریم، گران گران؟!
▫️گرانی از آن واژه هاست. هرچه درباره اش می گویی، بی شرم و حیا تر می شود.آبرو که ندارد، فقط بلد است آبروی شریف مردمان را ببرد. شما که آبرو دارید و در فکر آبروی مردمانتان، چگونه است تحمل این بی آبرو؟ آیا باید همچنان زمزمه کنیم و مزمزه هر روز و شب مان، این چاشنی به خون دل کرده، "گرانی" نان قوتمان. در من قوتی برای ادامه نمانده، شما که می دانید و منظورتان خدمت است و نه دشمنی، به مردم بگویید: قرار است چه کنید با این اژدهای هزار سر "گرانی"؟!
باز هم تحمل و مدارا با گرانی، یا از پای درآوردن، ریشه های گرانی؟! مردمان به ستوه آمده، مردمان گرانسنگ دیارم، منتظرند. منتظر رزمی بی امان در آخرین خوان گرانی! به خود آیید. به مردم بگویید: که از مردمانید یا از گرانی؟
 

شبکه‌ی شاد را فیلتر کنید! / جلیل آهنگرنژاد / پاییز 99

 

▫️هفته نامه صدای آزادی: یک صبح پاییزی است و «مرغ سحر ناله سر نمی کند!». فرزندان، به سختی از خواب صبحگاهی بیدار می‌شوند. از مدرسه و شور و تحرک و دوستی‌های سرخ و سفید و آبی خبری نیست. گوشی پدر، مادر و یا اگر دستشان به دهانشان برسد، گوشی خودشان را در بین خواب و بیداری روشن می‌کنند تا با قیافه‌ای بعضاً گرفته، به شاد متصل شوند. اما همیشه کامروا نیستند. این نرم افزار، ناشادی می کند و به هر کسی دل نمی‌دهد که چهره‌ی مبارکش را ببیند. پس از دقایقی بالاخره چشم خواب‌آلود فرزند به جمال «شاد» روشن می‌شود و لو برای تنها چند دقیقه باشد.

▫️این شاهنامه آخرش خوش نیست! قطعی و وصلی‌ها همچنان تا ظهر ادامه پیدا می‌کند. معلم کلافه است؛ دانش آموز کلافه تر. ظهر که می‌رسد، هر دو خسته‌اند و حاصل تلاششان گاهی دستمایه‌ی خنده‌ی آدم‌های سطحی‌نگر اطراف می شود و مُشتی دلواپسی برای فردای دانش‌آموزی می ماند که لابد پدر و مادر به فردایش امیدها بسته‌اند.

▫️آن طرف معلم هم با مشکلاتی از این دست همراه است. نمی‌تواند به شبکه وصل شود. نازِ «شاد» گاهی در حدی است که دبه در می‌آورد و هیچ فایلی را نمی‌پذیرد و تنها باید کلمات و جملات را رد و بدل کند. 

▫️فضای کلاس هم جالب است. مدیر آموزشگاه در کلاس حاضر است و همیشه سر و گوشی آب می دهد که ... ناظم مدرسه هم در کلاس حضوری گاه رعب‌آور دارد. جنبه‌ی نظارتی، آنقدر در سطح بالاست که هیچ پرنده‌ای بی‌اجازه‌ی مدیر، معاون و معلم خیال پرزدن در کلاس مجازی «شاد» را ندارد. 

▫️ابزارهای مناسب برای آموزش مجازی وجود ندارد. حتی اکثر مدارس کشور هم از کمترین امکانات برخوردار نیستند. اما آن بالانشین‌ها مدام در مدرسه‌ای بزک کرده، استودیو افتتاح می‌کنند و در بوق و کرنا می‌دمند و با چانه‌های گرم، تمام مشکلات را در همان سطح کلمات تکراری حل می‌کنند!.

▫️تدبیر تعطیلی کلاس‌ها کاملاً عاقلانه است. اما همه می‌دانند یادگیری وقتی رودررو نباشد، کیفیت کار کاملاً پایین می‌آید. معلم برای کلاس مجازی آموزش ندیده است. دانش‌آموز با این فضا اخت نشده است. سیستم نظارتی آموزش و پرورش نباید انتظار معجزه داشته باشد. برخی از اولیای دانش آموزان نیز توقعاتی بالا دارند. 

🔸همه‌ی اینها را اگر در یک سو رها کنیم، نمی‌توانیم از ناکارآمدی اپلیکیشن شاد بگذریم. آیا دولتی که داعیه‌ی پیشرفت‌های تکنولوژیک دارد، پس از 8 ماه نباید یک نرم افزار قوی، بروز، کارآمد و از همه مهمتر قابل دسترس در همه ساعات روز برای خیل دانش‌اموزانش فراهم می‌کرد؟ آیا در کنار شبکه شاد نمی‌توان به پک‌های آموزشی و سایر مواد اموزشی فکر کرد و آنها را در اختیار دانش آموزان گذاشت؟ واقعیت این است که خروجی کار چنین شبکه‌ای آنقدر ناامید کننده است که هرگز نمی‌توان به کارایی‌اش در کمترین حد ممکنِ دانش‌افزایی باور داشت.

▫️اما ذکر این نکته هم خالی از لطف نیست؛ تجربه نشان داده هر اپلیکیشنی فیلتر شود، بهتر از قبل قابل استفاده است. این را همه‌ی ما حد اقل درباره‌ی تلگرام به لطف فیلترشکن‌های رنگارنگ، تجربه کره‌ایم. لطفاً شاد را فیلتر کنید که هم بازار مخالفان و موافقان در این سرمای پاییزی گرم شود و قدری بر سر و کله‌ی هم بزنند و کمتر به گرانی و رنج‌های دیگر فکر کنند و از دیگر سو این پنجره‌ی حداقلی، براحتی باز شود و همه برای رفع تکلیفی عجیب، راحت‌تر باشیم. 

▫️ شب است. دلهره‌ی شاد و کلاس مجازی‌اش خیال میلیون‌ها دانش آموز و معلم را برای فردایی که می‌آید، آشفته می‌کند. پاییز قرار است به شب‌های طولانی زمستان برسد. مرغ سحر ناله می کند و داغ مرا تازه...

بایدن و مسئله‌ی ما / دکتر قدرت احمدیان

 

🔸صدای آزادی: انتخابات امریکا هنوز به سرانجام نرسیده است. روندها حکایت از آن دارد که رقابت میان دو کاندیدا اکنون وارد یک یک فرآیند قضایی شده است و ممکن است این فرآیند مدتی طول بکشد. صرف نظر از هر نتیجه‌ای، 

▫️شگفتی مسئله آن است که انتخابات امریکا برای ایرانیان کاملاً به یک مسئله داخلی تبدیل شد و در هر مکان و محفلی بحث اول مردم انتخابات امریکا است. به عنوان کسی که در این حوزه کمی کتاب خوانده ام چند نکته را عرض می کنم؛

▫️نخست اینکه درونی شدن انتخابات امریکا در ایران موجب رشد اطلاعات و نه الزاماً معرفت  نسبت به امریکا شده است. تا پیش از این مردم اطلاعات چندانی در باب سیستم انتخاباتی، نظام فدرالیستی، ایالت ها، نظام قضایی، ساخت سیاسی و جمعیتی و...ایالات متحده نداشتند. اکنون این اطلاعات  بەشدت رشد کرده است. این  مسئله یعنی: «درونی شدن آمریکا در ایران» را اگر همراه با معرفت نباشد، امر مثبتی نمی دانم و آنرا نوعی «آمریکایی شدن» افکار عمومی قلمداد می کنم.

▫️دوم؛ بخش هایی از مردم ایران به گونه‌ای به انتخابات امریکا نگاه می کنند که گویی سرنوشت آنها با انتخابات این کشور گره خورده است و ماندن یا رفتن ترامپ و آمدن یا نیامدن بایدن شرایط زندگی آنها را تعیین می کند. این مسئله بسیار گمراه کننده و اشتباه است. اگرچه رفتار دولتمردان در آمریکا تقریباً بر تمام روندهای جهانی تاثیرگذار است و تردیدی برآن نیست اما اینکه تمام تخم مرغ های زندگی خود را در سبد انتخابات امریکا قرار دهیم، حکایت از دقت و درستی ندارد. 

▫️به نظر من در برابر ساختار(آمریکا و پروتکل های جهانی او) باید بر شیوه کنش گری کارگزار (شرایط داخلی و تصمیم گیری کشورها از جمله: ایران) توجه و تمرکز کرد. میزان و شیوه اثرگذاری ساختار بر کارگزار تابع نوع کنشگری کارگزار است. اینکه تصمیم گیرندگان در ایران چه ارزیابی‌هایی از روندهای حاکم در آمریکا پس از انتخاب رئیس جمهوری جدید دارند؟ و چه روند جدیدی را در پیش بگیرند نقش مهمی در کیفیت تاثیرگذاری ساختار دارد؟

▫️سوم؛ در نشست بررسی انتخابات امریکا که بصورت زنده توسط انجمن علمی علوم سیاسی دانشگاه رازی پیش از روز انتخابات امریکا برگزار شد، گفتم که اقتصاد یک محیط مادی دارد و یک محیط ذهنی.انجا گفتم که پیروزی ترامپ تاثیرات منفی شدیدی بر محیط ذهنی اقتصاد ما دارد ولی پیروزی بایدن تاثیرات مثبتی بر محیط ذهنی اقتصاد ما دارد. اما اثرات پایدار مادی پیروزی هرکدام از آنها کاملاً به فضای بعد از انتخابات ریاست جمهوری در ایران منتقل می شود. اکنون هم بر این باور هستم که شناخت دقیق تاثیرگذاری پیروزی بایدن بر محیط واقعی و مادی اقتصاد ایران را باید به فردای انتخابات ۱۴۰۰ ایران موکول کرد. در صورت ورود بایدن به کاخ سفید محیط ذهنی اقتصاد ایران پایدار و مثبت خواهد بود اما همه چیز به پس از انتخابات ریاست جمهوری در ایران موکول خواهد شد.

▫️چهارم؛ باید توجه کرد که ترامپ دنبال «هژمونی گرایی» در روابط بین الملل نبود. او در رتوریک و عمل به صراحت کاهش بار و هزینه تمایلات هژمونی گرایی ایالات متحده را دنبال می کرد. امریکا در چهار سال گذشته از کرسی هژمونی پیاده شد. این  مسئله دلایل منطقی داشت. امریکا هزینه های هنگفت امنیت جهانی را در اروپا ، خاورمیانه و شرق دور پرداخت می کرد و چین، ژاپن و آلمان و هند به آرامی در حال رشد اقتصادی بوده و از قدرت اقتصادی امریکا هم پیشی گرفته یا به این کشور نزدیک شدند.

 ▫️ترامپ مرگ هژمونی آمریکا را پذیرفت تا آمریکای بیمار دوباره برخیزد. تا پیش از کرونا این هدف کاملاً محقق شد. ترامپ با عقب نشستن از الگوی رفتار اقتصادی  جامعه فراصنعتی  و بازگشت به  اقتصاد صنعتی  بسیاری از صنایع بزرگ مقیاس را احیا کرد. کرونا بسیاری از این دستاوردها را برباد داد. تصور می کنم با ورود بایدن به کاخ سفید هژمونی گرایی آمریکا با یک رویکرد چندجانبه گرایانه احیا خواهد شد. این رویکرد، عملاً خوشایند کشورهای ضد سیستم اما در حال ظهور همانند چین، روسیه، ایران و...نخواهد بود. 

▫️باور من آن است که دولت احتمالی بایدن روابط را بلوک لیبرالیستی جهان بازسازی خواهد کرد و  لیبرالیسم بین الملل را در برابر غیر آن متحد عمل خواهد کرد. تمام  مسئله یک چیز است و آن اینکه سرنوشت هر کسی و هر کشوری تابعی است از تصمیماتی که در برابر فرصت هاو رخدادها می گیرند.

در مرگ استاد «آمان دای» نوازنده بی همتای «دوزله» / استاد منصور یاقوتی

هفته نامه صدای آزادی:«دوزله» از دو تا نی  و از پر عقاب درست می‌شود. شش جفت سوراخ دارد اندازه دوزله ۱۸ سانتیمتر است آن را از دو تا نی هم درست می کنند و با نخ موم دار محکم می بندند آنرا دونای و مزمار هم می نامند دوزله ساز مخصوص استان کرمانشاه است به ویژه منطقه کلیایی وابسته به شهر سنقر 
▫️همانطور که گفته شد، این ساز از پرهای عقاب یا از شاه پر هایش درست می‌شود. همین است که آوایی که از گلوی این جفت نی  بر می آید بسیار ریتمیک و شاد است. گروهی که این طبیعت بسیار زیبای کلیایی با کشتزارها و چشمه ها و کوههای بلند و دره ها و پرندگان کمیاب مثل «آوی قرقه» و بلبل مزرعه و کبک های کوههای سهیل و پریشان و هوله و دالاخانی است که با رقص علفزاران و شاخسار سنجدها و زردآلوها از گلوی شاه پر این جفت نی چهچه می‌زند فقط آهنگهای شاد ویژه رقص‌های کردی که کردها در اجرای آن توانایی دارند، توسط استادان خودساخته ای چون زنده یاد آمان دایی با این ساز که اندازه‌اش بیشتر از یک وجب نیست، طوری که میشود در جیب بغل کت گذاشت، اجرا می‌شود.
 ▫️این روایت واقعی یا اسطوره ای درباره ساز دوزله و استاد آمان دای شایع است که در سفری به فرانسه با حمایت وزارت فرهنگ و هنر به قصد اجرای هنر بومی همراه با یک نفر دایره زن می رود. نوبت اجرای او در سالن های گوتیک و اشرافی فرانسه می رسد.
▫️همراه با دایره زن و دستهای خالی با همان لباس کارگری ظاهر می شود. کم کم پچ پچ نرم خنده های بانوان خوش پوش و مردانی که قیمت ساعت مچی شان با یک اتومبیل برابری می کند آغاز می شود. پرسش‌های درگوشی که: سازش کو!؟
 لابد تو راه است از ایران آمده است؟
 نکند اشتباهی سر از این سالن درآورده‌اند؟!
 ▫️عجله نکنید! ایران سرزمین هنر است. بر سنگ نگاره های تاق بستان مربوط به ۲۰۰۰ سال پیش، تصاویر نوازنده‌های میان قایق حک شده و در گوشه‌ای یکی برای خسروپرویز چنگ می نوازد. این مرد از شهر تاریخی و هنرپرور کرمانشاه آمده! سپاس!
 با این وصف خنده بر لب ها همچنان شکوفاست. تا اینکه نوبت اجرا می رسد. مرد دایره‌زن خودش را جمع و جور می‌کند. استاد آمان دای دست پینه بسته کارگری اش را به داخل جیب کت فرسوده اش  می برد و دوزله‌اش را بیرون می‌کشد و به لب می‌گذارد.
 سالن غرق در حیرت منتظر جادوی انگشتان معجزه‌گر زیاد باقی نمی‌ماند و آوای شاد دوزله سالن را به رقص می آورد. نفس‌ها در سینه‌ حبس می‌شود و کم‌کم شانه‌ها به جنبش می افتند و پاها در آرزوی رقص با نخستین اجرا تمام سالن از جا برمی خیزد و صدای کف زدن و هلهله همراه با فریادهای تحسین و پرتاب دسته گل، نام ایران و آماندای و شهر کرمانشاه را بر زبان ها جاری می سازد. 
▫️در سفری به سنقر با آن کوچه باغ های زیبای خارج از شهرش به گوش استاد «آمان دای» رسیده بود که گذر من به یکی از خانه باغ‌ها رسیده.  همراه با یک دایره زن کارش را رها کرده و آمده بود. برای نخستین بار بود او را می‌دیدم. مردی بسیار فروتن و باشخصیت با دستهای پینه بسته کارگری و کت و شلواری مندرس. اهل گفت‌وگو نبود و برای خود تبلیغ نکرد که در چه مجالسی شور و هیجان ایجاد کرده.
نه کسی را تخطئه می‌کرد و نه از هنر خود سخن می گفت. به معنی واقعی کلمه هنرمندی راستین بود. دوزله را از جیب در آورد. دف با دوزله در هم نوایی، بلبلان باغ را به شور و هیجان آوردند. «خانه میری»، «لرزان لرزانه»، «زندی زندی»، «خانمی» و...
▫️در غرب کشور از مهاباد و بوکان و سقز و سنندج تا کرمانشاه و قصرشیرین و ایلام، دوزله‌ای که استاد «آمان دای» به صدا در می‌آورد، ی همتا و بی رقیب بود. دو جوان را می شناختم  یکی در شهر «سئنه» (صحنه) و دیگری در همان شهر سنقر که دوزله می زدند و خود معترف بودند از شاگردان «آمان دای» هستند. 
▫️دریغ! می اندیشم اگر او در کشوری دیگر می بود، چقدر حرمت داشت و آیا به او اجازه می دادند، برای تامین معاش برود چاه کنی! و کار در باغ ها و بیل زنی کردهای انگور؟! روزگاری دور در همین سرزمین ایران پادشاه طبرستان برای شنیدن داستان رستم و اسفندیار ۲۵ هزار سکه طلا به قصه گو تقدیم می کرد و فرخی سیستانی به خاطر سرودن قصیده داغگاه صاحب قصر و بسیاری ثروت و زندگی شاهانه شد.
 🔸تمام کنم: زندگی‌ام را به پای نوشتن رمان «حماسه بابک‌ خرمدین» گذاشتم در ۹۰۰ صفحه و انتشارات نگاه آن را منتشر کرد. 6 ماه از انتشار رمان گذشته. در هر کشور دیگر اگر این کتاب منتشر می‌شد از ملکه انگلستان تا نخست وزیر دانمارک و پادشاه اسپانیا و ... به دیدن نویسنده می شتافتند و کتاب در تیراژ میلیونی به دست صف مشتاق کتابخوان‌ها می رسید!.
 حافظ دردمند می‌فرماید:
جای آن است که خون موج زند در دل لعل 
زین تغابن که خزف می شکند بازارش

زلزله نیز با ما جنگید! / دکتر عبادالله کشاورز

 

...وآن شب زمین باردار بود به دنبال مکانی برای زایمان میگشت..کودکِ فرهاد کشِ زلزله در بطن زمین بی تابی می‌کرد. او زمانی ومکانی را برای تولدجستجو می‌کرد.
یکبار بر مادر زمین لگد می‌زند و بار دوم در بیست ثانیه صدها نفر را به پایِ میلادِ خویش قربانی می‌کند تا خراب آبادِ سرپل ذهاب را دوباره بر خاک سیاه بنشاند.
نوزادِ زلزله پای بر گلوی مردمی نهاده بود که چله نشینِ صبورِ و سر به زیرِ سالهای تلخ و ابریِ رنج و مرارت و آوارگی و دربه‌دری بودند. و چهل وادی آوارگی و هجران را تجربه کرده بودند.
آن‌شب تمام آرزوها و امیدها در زیر تل هایی از خاک وسنگ وآهن به یغما رفته بود. و بازهم نخل تلخ وساکت می‌گریست و نظاره گر دردی دیگر از این قوم.
این قوم حکایتِ  بغضِ آسمان را از دهان میگ ومیراژ شنیده و دیده وتجربه کرده بودند و از آسمان خمسه خمسه وخمپاره چون نقل ونبات بر سرشان باریده بود و جوانانش را به حجله ی خون فرستاده بود.
اما آنشب زمین دهان باز کرده بود تا فولادِ محله ی فولادی را آب کند و تا مُهرِ باطل  برمهرِ دلِ مهربانِ و رنجورِ ساکنانِ مسکن مهر بزند و این حکایتِ درد،، سید ایرج و خانواده مرادبیگی هاو... راباخودبه نقطه ی پایان ببرد.
وحسین آقا فولادی نیز دق مرگ....
 آن‌شب آوار بود و سنگینیِ سنگ وآهن بر سینه، تا آروارهای زمین قربانیان خویش را به کام زمین ببلعد.تا بطن همیشه گرسنه ی زمین دوباره از اجساد عزیزان پرشود...

فردای آن روز چون جغد بر ویرانه های شهر، دشت ذهاب وقلخانچک و قلعه شاهین و دیره و پاطاق و بشیوه  مویه کردیم. گیس بریدیم و دل بریدیم و تا به امروز نیز این داغِ هجران التیام نیافته است..
سه سال گذشت..اما اگر سی سال آزِگار نیز بگذرد من زخمی ام. روح و جسمم خسته از رنج دوران..
زخم فراق بماند.زخم کوچ را نیز برآن بیفزایید.این شهر دیگر خالی از پنجاه سال پیش است. به‌ندرت کسی را می‌شناسی که خاطرات چهل سال پیش را برایت بازگو کند.بندرت مانده اند آنانکه زمزمه های یدالله.صدای ضرب خیری.واذان عمو کریم وذکر دارویش اهل حق وحلقه صوفیان‌مسجد اهل قادری رابیاد بیاورند..کسی دیگر نمیتواند صف جوانان رعنای به ردیف نشسته بر نرده ی پلِ وسط شهر را نام ببرد.
و اما امروز نیز دلمان مانند برج شکسته ایست که بر روی گُسلِ یاُس و نومیدی و دلمردگی ‌بنیان شده است ونمیدانیم  که چه روزی فرو خواهیم ریخت. نمیدانم!
و اما هنوز هم مهر ماندگار وحماسه ی حضور هموطنان رادرکنار خود فراموش نکرده ایم.در خاطرمان وبر جانمان آن‌مهربانی ها نقش بسته است.ازمسیولینی که بی مدعا کنارمان بودند وماندند وهستند قدردانی میکنیم..هرچند بعضی از نامهربانی ها وکج رفتاریها ومسافرت های تبلیغی وزلزله گردی توریستی را نیز دربایگانی ذهن خویش ذخیره نموده ایم.. ختم می‌کنم به چند خط شعر از استاد سید علی صالحی:
"سلام..
حال همه ما خوب است.
ملالی نیست جز .گم شدنِ گاه به‌گاهِ خیالی دور.
که مردم به آن شادمانیِ بی سَبب می‌گویند.
با این همه عمری اگر باقی بود
طوری از کنارِ زندگی می گذرم
که نه زانوی اهوی بی جفت بلرزد ونه این دلِ ناماندگار بی درمان!...
نه‌ ری‌را جان.
نامه ام باید کوتاه باشد.
ساده باشد
بی حرفی از ابهام وآینه.
از نو برایت می‌نویسم.....
حال همه ی ما خوب است.
اما تو باور مکن../ اماتوباور مکن.."
🔸۲۱ آبانماه نود ونه. کرمانشاه

ایثارگران واقعی جنگ با کرونا، در خانه می مانند. ▫️دکتر رضا موزونی

 

🔸روزگاری نه چندان دور، کشورمان درگیر جنگی شد که ۸ سال به طول کشید. عرصه رزم،خاکریزها و سنگرهای مرزها بود و هر کس در خویش شهامتی می دید پای در این میدان پرخطر می گذاشت. در خانه ماندن مایه شرمساری شده بود و همه از پیر و جوان تفنگ برداشته جان وتن خویش را فدا می کرند و اکنون هم درود شایسته آنهاست که در خانه نماندندو....
🔸اکنون جنگی دیگر درگرفته است، جنگی تحمیلی با موجودی که نه می بینمیش و نه می شناسیمش! جنگ در مرزهای شلمچه و تاجیک و بازی دراز نیست! جنگ با موشک و بمب و نارنجک نیست!جنگ در همین خیابانها،  پاساژها و مدرسه هاست. گلوله در این جنگ، سرفه ای آلوده از دهانی بی ماسک است! در این جنگ مرموز، دشمن ریزنقش با دست ما پدران مان، مادران مان و فرزندان مان را می کشد! می کشد و بر ما می خندد ، که حتی یک دل سیر بر پدران از دست رفته مان شیون نمی کنیم! یک دل سیر مادرمریض مان را در آغوش نمی فشاریم!
🔸شهامت مندان و دلاورمردان کجایند؟!
بی شک دلاور کسی نیست که هر روز در خیابانها قدم می زند! رزمنده کسی نیست بی ماسک سرکار می رود. فرمانده ی هوشمند نیروهایش را به خیابانها فرا نمی خواند. مدیر ستاد این جنگ، مصوبه ای را به اجرا نمی گذارد که کارمندان ادارات بی مشتری، تا نیمه روز،روی در روی هم سرفه هایشان از هم پنهان کنند!.دلسوزان و شهامت مندان در این جنگ در خانه می مانند تا فرماندهان و افسران صف اول جنگ خسته از مداوا نشوند.
🔸آقایان مدیر ! آقایان رییس! لطفا درست مصوبه تصویب کنید! عاقلانه، جسورانه، به موقع و مقتدر!
🔸مردم عزیز لطفا در خانه بمانیم. عدم حضور در خیابانها روزهای ایثارگری ماست ! نرفتن به مهمانی ایثار لازم دارد ایثارگران نبرد در این روزهای سیاه!درودتان! که در سنگر امن خانه می مانید تا فرماندهان خوب بجنگند.و‌ خدا  به مدیران ما هم تدبیر این جنگ را عنایت بفرماید .

کتاب‌های کوردی ویزای عبور به کتابخانه‌های کرماشان را ندارند/ جلیل آهنگرنژاد

 

▫️سرمقاله صدای آزادی: مگر چه شده است که این سال‌ها میزهای مدیریت در کرماشان غالباً در دستان مدیران زیر متوسطی است که برخی از آنها دست راست و چپ خود را نمی‌شناسند و برای این استان تاریخی تصمیم می‌گیرند؟ در عرصه‌های فرهنگی نیز مصداق‌های این نوع مدیریت، دیدنی‌ترند. حال، خروجی چنین مدیریتی چه چیزی می‌تواند باشد؟... در این روزهایی که با نام هفته «کتاب و کتابخوانی» گره خورده، به یک درد فکری مدیریت فرهنگی ورود می‌کنم:

▫️گفته‌ام و نوشته‌ام که سال‌هاست در این استان، به شکلی نگران‌کننده، نگاهی «غیریت بخش» بین مؤلفه‌های فرهنگی از جمله: زبان، آداب و رسوم و...) کرماشان با فرهنگ رسمی کشور ترویج می‌شود. نگاهی که تئوریسین‌های آن در پی تهی کردن و سپس نهی فرهنگ آبا و اجدادی در این دیارند. این، اتفاق ناخوشایندی است که در اکثر مراکز تولید و ترویج دولتیِ فرهنگ در کرماشان شکل گرفته است. از دانشگاه رازی گرفته تا تمامی مراکز ریز و درشت فرهنگی دیگر.

▫️یکی از اتفاقات خوب در این یکی دو دهه‌ی پشت سر، حرکت‌ها و جریان‌های فرهنگی_ادبی کوردی در کرماشان است. بیش از یکصد کتاب در این عرصه، چاپ و منتشر شده و به نوعی می‌تواند در آینده میراث معنوی کرماشان محسوب شود. اما به دلایلی پیدا و پنهان، چنین کتاب‌هایی ویزای ورود به کتابخانه‌های عمومی و دانشگاهی استان را ندارند. گویی از سرزمینی غیر از این شهر و دیار آمده اند و همین غیریت‌بخشی، بخشی دیگر از پروسه‌ای است که به دست مدیران ناتوان استان رقم خورده است.

▫️در جایی که یک پژوهشگر برجسته ژاپنی، عمر پژوهشی خود را بر روی یکی از لهجه های شهری کوچک مثل «لار» صرف می‌کند و دنیا برای داشته‌های زبانی و... ارزش ویژه‌ای قائل است، ما در غفلتی محض، همه چیز را با عینک «تهدید» می‌نگریم. چرا کتابخانه‌های مراکز دانشگاهی ما نباید عرصه‌ی مانای چنین تولیداتی باشند؟ و چرا دانشگاهیان ضمن ارتباط مستمر با تولیدات و تولیدکنندگان محصولات فرهنگی بومی، صدها مقاله علمی پژوهشی، پایان نامه، کتاب و... در این باره ننویسند. 

▫️جدا از معدودی گرانمایه‌ی دانشگاهی، کم نیستند اساتیدی که عمر مفید خود را صرف توصیف درازی «زلف در دیوان اثیرالدین اخسیکتی» و سرخی «لب در شعر محمد بن اسحاق بخارایی» می‌کنند و از رودهای پرخروش ادبیات کوردی در کرماشان بی‌اطلاعند یا خود را به بی‌اطلاعی می‌زنند. به تأکید می‌گویم: این روزها خورشید ادبیات کوردی از کرماشان در حال پرتوافشانی است و می‌تواند فراتر از سایر مناطق کوردنشین، نور تولیدات ادبی را بر گستره‌ی این زبان بتاباند و به جایگاه تاریخی‌اش در زبان کوردی بازگردد.

▫️دنیای امروز، با بخشنامه‌های عهد قجری مدیریت فرهنگی، فاصله‌ی کهکشانی دارد. شاید روزگاری یکی از معدود مراجع رسمی برای ثبت و ماندگار شدن کتاب‌ها همین کتابخانه‌های عمومی و دانشگاهی بود. اما امروزه دنیای مجازی، مجالی برای آنها نگذاشته و بسیاری از تنگ نظری‌ها را به سُخره گرفته و فرصتی به تحمیل بخشنامه‌ی قجری به حوزه‌ی فرهنگ نمی‌دهد. آیا زمان آن نرسیده است که در ایده‌های قجری مدیریت فرهنگی، تجدید نظر شود؟ و فرصت‌های مهم پیوندهای فرهنگی با تئوری توهم توطئه به تهدید تبدیل نگردند؟

▫️مگر نه این است که همچنان که محصولات اقتصادی می توانند برای این استان، اعتبار بیافرینند، محصولات فرهنگی نیز به نوعی دیگر می‌توانند برایمان«برند» باشند. چرا کتابی در سطحی معمولی از فلان انتشاراتی فلان استان باید در لیست تمام کتابخانه های ما باشد اما نهاد متولی امور کتاب نه تنها بسیاری از کتاب‌های نویسندگان استان را در قفسه کتابخانه های کشور نچیند، بلکه در خود استان هم رد پایی از بسیاری از کتابهای عموما حرفه‌ای به جا نگذارد؟ کجاست مدیر فرهنگی خلاقی که بتواند ضمن ارتباط سازنده با ناشران خوب هم‌استانی، چنین فرصت‌هایی را برای کرماشان ماندگار نماید؟

مرگ تلخ چهار جوان در گیلان غرب / صدای آزادی

 جنگ با زندگی در جستجوی گنج

▫️حوالی نیم‌شب 22 مرداد 1399 مردم روستای «کلاە دراز» از دهستان چله‌ی گیلان غرب، صدای غمبار درخواست کمک مردی را می‌شنوند که خبر از حادثه‌ای تلخ می‌دهد: سه تن از دوستانش در دره‌ی «ده‌روه‌ن ئاو» که در مقابل روستا ایستاده، نیاز به کمک دارند.

▫️مردم سریعاً به کمک آنها می‌شتابند. به‌طوری‌که تا بامداد روز بعد بیش از یکصد نفر شاهد یکی از تلخ ترین اتفاقات چند دهه‌ی اخیر در آن جغرافیا هستند.

▫️دهستان چله که در مسیر گیلان غرب به اسلام آباد قرار دارد، یکی از مناطق مهم تاریخی محسوب می‌شود که بر اساس نظر کارشناسان، آثار متعدد دفن شده‌ای از دوره‌های اشکانی و ساسانی و غیره را در خود جای داده  و حتی برخی از تپه‌ها و قلعه هایش نیز به گفته صاحبنظران، ریشه در دوره اشکانیان دارد. اما میراث فرهنگی هیچ برنامه‌ای برای آن ندارد...

▫️یکی از ساکنان « کلاە دراز» به صدای آزادی می‌گوید: از حوالی پاییز سال گذشته مردم روستا شاهد حفر گودال و خاکبرداری غیر طبیعی در آن محیط بوده‌اند که به تدریج بیشتر و بیشتر شده بود. حتی عده‌ای به قصد کنجکاوی سرکی به آن گودال تودرتو می‌کشیدند اما با خبر تازه‌ای روبرو نمی‌شدند. 

▫️پریشب همین افراد برای بازگشایی مسیر گنج رویایی‌شان، انفجاری انجام داده‌اند که راحت‌تر به گنج برسند و حوالی ساعت یازده صبح به درون گودال رفته بودند اما حالا یازده شب است و مردم، تازه! فریاد کمک‌خواهی را می شنوند.

▫️تیم کمکی از گیلان غرب می‌رسد. اما هیچ کاری از آنها ساخته نیست. تیم کمکی اسلام آباد به مردم این امید را می‌دهد که مشکل را حل کنند و این گرفتاران در گودال تودرتو را نجات می‌دهند. ساعت دو بامداد در حالی از راه می رسد که تیم اسلام آباد هم با وجود برخورداری از تجهیزات، کاری از پیش نمی‌برند. 

▫️«صادق» برادر «هدایت محمودی» اهل سراب گیلان غرب که در گودال یازده متری سنگی گرفتار شده داوطلب می شود و طناب ناجیان را با خود می برد که گرفتاران را به آن ببندد و بیرون کشیده شوند. جوان با دودلی و نگرانی به گودال ورود می کند که ناجی برادر و دو همراه دیگرش باشد. پس از مدتی ناجیان، سر طناب را به سختی می‌کشند و پیکر بی‌جان اولین فرد در مقابل یک دنیا حیرت و حسرت مردم بالا کشیده می شود. 

🔸اما نگرانی ناجیان و اقوام ِگرفتاران، وقتی بیشتر می‌شود که خبری یا صدایی از «صادق» (فرد چهارم) شنیده نمی شود. هر لحظه نگرانی عمیق تر می شود تا اینکه همه با حیرت و تأسف کم کم به گرفتاری و مرگ جوان چهارم مطمئن می‌شوند. 

▫️مدیر کل مدیریت بحران کرماشان می‌گوید: وقتی از پیشرفت کار تیم اسلام آباد ناامید شدیم، آتشنشانی کرماشان تیم زبده ای را به محل فرستاد. فرماندار گیلان غرب می گوید: انفجار در شب قبل از کاوش صورت گرفته است. وی  ضمن اینکه از خروج همه جنازه‌ها به دست تیم آتشنشانی کرماشان خبر می‌دهد، توصیه می‌کند هیچ جوانی به قصد رسیدن به ثروت رؤیایی به این مسیرها ورود نکند که سرانجامی بهتر از این ندارند.

▫️براستی مرگ یزدان نجفی،صادق و هدایت محمودی و پیام شریفی ، پیامی برای مسؤولان بالانشینی است که با فرهنگ سازی، افکار عمومی را صادقانه هدایت نمایند که جوانان ناامید، به چنین کارهای غیر قانونی خطرناکی ورود نکنند و گرفتار  سراب چنین آرزوهایی نشوند. اما آیا فقر و ناامیدی مردم میوه‌هایی بهتر از این دارد؟ یکی از صدها محصول «بیکاری در کرماشان» همین حکایات تلخ اینچنینی است و مسؤولان باید پاسخگوی چنین مرگ‌هایی باشند!

▫️مردم روستای "کلاه دراز" از دهستان چله هیچگاه ناله‌های پدری را  در آن شب غمگین در دل آن دره‌ی خوفناک فراموش نمی کنند که تنها در طول چند ساعت شاهد مرگ دو جوانش بود. او که چند ماه پیش، پسر جوان دیگرش را نیز از دست داده بود. 
🔸جلیل آهنگرنژاد / هفته‌نامه صدای آزادی  

دکتر بیژن کلهرنیا در گفتگو با صدای آزادی: مسؤولان به‌خواست‌مردم‌ توجه‌کنند

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

آیا در اجرای پروژه تله‌کابین مصلحت عمومی دیده شده است؟ پرسش مهمی برای ورود به بحثی است که در چند ماه اخیر مورد توجه بسیاری از ناظران میراث فرهنگی کرماشان و همچنین کارشناسان امور شهری این دیار تاریخی بوده و همچنان خواهد بود. 

بعلاوه همین موضوع اجرای طرح تله‌کابین در تاق‌وه‌سان جدا از نگاه متخصصان، موجب گفتگوهای مختلفی بین مسئولان و رسانه‌ها و مردم شده است. پرسشی که مطرح شده این است که اگر اجرای تله‌کابین مانع ثبت تاق‌وه‌سان به عنوان میراث جهانی می‌شود، چرا نباید آنرا متوقف کرد؟ به نظر می‌رسد هنوز در این زمینه نیاز به بررسی و گفتگوهای بیشتری هست و هنوز افکار عمومی پاسخ کافی برای این سؤال را دریافت نکرده است. این پرسش را با دکتر بیژن کلهرنیا از صاحب‌نظران مسائل شهرسازی و توسعه در استان در میان گذاشته‌ایم. ماحصل پاسخ های این چهره‌ی دانشگاهی در زیر می آید: 

در اجرای طرح‌های توسعه و بهسازی شهری، در هر جایی که در نظر می گیرید، جایگاه سلایق و خواستهای مردم کجاست؟! چرا در استان ما به این امر توجه نمی شود. به عنوان مثال اثر تاریخی تاق وه‌سان دارد با سوء مدیریت، تهدید می شود!

شروع خوبی است. ببینید! این یک امر کاملاً طبیعی است که در اجرای این طرح ها باید ابتدا به مصلحت و خواست عمومی توجه شود و اطمینان حاصل شود که اکثریت مردم با آن موافقند و آنرا به صلاح  شهر و سرزمین و خودشان می‌بینند. مهم آن است که اجرای اینگونه طرح‌ها مانع تحقق هدف‌های بزرگتر و مصالح عمده‌تری نشود. به بیان دیگر یک هدف کوچک موجب عدم تحقق یک هدف یا آرمان بزرگتر نشود. اگر این دو اصل منطقی پذیرفته شود باید یادآور شد که اهمیت و جایگاه طاق بستان یا تاق‌وه‌سان به هیچ وجه قابل مقایسه با طرح تله‌کابین و امثال آن نیست. 

تاق‌وه‌سان تنها متعلق به کرمانشاهیان نیست، بلکه متعلق به همه مردم ایران و جهان است. تاق‌وه‌سان آخرین اثر دوره باستان است که جمع‌بندی نمادهای تاریخی و کهن ایران را در یک پرده هنری و سرشار از نشانه‌های فرهنگی به نمایش گذاشته است. حساب تاق‌وه‌سان فراتر از همه آثار تاریخی بجامانده از گذشته است و آن را نشانگان برگزیده تاریخ کهن باید به حساب آورد. 

عظمت و شأن جهانی و تاریخی و فرهنگی تاق‌وه‌سان ایجاب می‌کند هر‌آنچه که در حریم آن ممکن است ایجاد شود و هرگونه مداخله در منظر هویتی آن توجه و دقت کامل به جایگاه تاق‌وه‌سان و حفاظت از آن داشته باشد.  البته بدیهی است که هویت تاق‌وه‌سان فقط محدود به حدود فیزیکی اثر تاریخی نیست. بلکه شامل تمام کوهستان پیرامون آن و مناظر طبیعی وابسته به مجموعه تاریخی نیز می‌باشد. 

در مقایسه با ارزش‌های پدیدار گرانقدر تاق‌وه‌سان پروژه تله‌کابین بسیار کوچک و غیرقابل مقایسه است و در برابر تاق‌وه‌سان نه تنها ارزشی ایجاد نمی‌کند بلکه خطر زیادی وجود دارد که موجب تزلزل و کاهش ارزش‌های تاق‌وه‌سان شود. به همین سبب همان مصلحت عمومی ایجاب می‌کند که اگر کوچکترین شبهه‌ای درباره کاهش ارزش و جایگاه تاق‌وه‌سان در نتیجه اجرای تله‌کابین وجود دارد،‌از آن چشم‌پوشی شود. 

آیا به ذهن برنامه ریزان و مدیران نرسیده که تله کابین را در جاهای دیگری هم می شود اجرا کرد!؟

دقیقاً!. نکته قابل درنگ هم  همین است که تله‌کابین را می‌توان در بسیاری نقاط مناسب‌تر در تاق‌وه‌سان و به دور از حیطه میراث فرهنگی اجرا کرد. در صورتی که یک مطالعه ساده مکان‌یابی و امکان‌سنجی برای اجرای تله‌‌کابین انجام شود قطعاً به گزینه‌های متعددی می‌توان دست یافت که به نظر می‌رسد بعضی از آنها از نظر صرفه‌های اقتصادی، گردشگری، ورزشی و هم‌افزائی توسعه نسبت به تاق‌وه‌سان ارجحیت دارند. بنابراین شرط برنامه‌ریزی صحیح برای استفاده بهینه از پروژه تله‌کابین مطالعه بیشتر در مورد مکان‌یابی آن باتوجه به همه عوامل مؤثر در مکان‌یابی از جمله سودآوری طرح می‌باشد. 

کرمانشاهیان همانند شهروندان اصفهانی که اجرای برج اقتصادی مشرف به خیابان چهارباغ را با مصالح عمومی و هویت و ارزش تاریخی و فرهنگی شهرستان مغایر دانستند جا دارد با گفتمان منطقی و روشنگرانه مسئولان را متقاعد سازند که به مصلحت‌ها و خواست‌های آنان توجه کنند و در اجرای چنین طرح‌هائی تعجیل نکنند، بلکه اجازه دهند که بجای تصمیمات مدیریتی مطالعات و دیدگاه‌های کارشناسی راه‌حل‌های دیگری را برای تصمیم‌گیری بهتر ارائه کنند. 

نقش مدیران متخصص در درک چنین ارزش‌هائی چقدر اهمیت دارد و علت چنین تصمیمات غیر کارشناسانه‌ای چیست؟ 

مسأله گرایش‌های توسعه و چارچوب‌های تصمیم‌گیری مدیریتی روال پیچیده‌ای دارد. ولی مدیران در چنین مواردی باید نظرات شهروندان و همانگونه که گفته شده مصلحت عمومی را مبنای تصمیم‌گیری قرار دهند. درک ارزش‌هائی که نام برده شد مقارن مفهوم مصلحت عمومی است. بسیار ارزنده و زیبنده است که مدیران مفاهیم امروزین مدیریت و توسعه را در چارچوب نظام ارزش‌ها جستجو کنند. در آن صورت هیچگاه سودآوری و انتفاع اقتصادی شاخص اصلی تصمیم‌گیری نخواهد بود. بلکه تصمیم‌گیری متعادل مبتنی بر ارزش‌های فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی و حتی زیست‌محیطی و پایداری خواهد بود. 

از شما به خاطر وقتی که گذاشتید، ممنونم

یادی از اسد چراغی شاعر کورد کرماشان / جلیل آهنگرنژاد

 

سالهای میانی دهه‌ی هفتاد شمسی،اوج تکاپوی نسلی بود که به دنبال هویتی تازه برای ادبیات کوردی در کرماشان می گشت. پاتوق این جمع عموماً شهرهای غرب استان کرماشان بود. جمعی که به دور از هرگونه نگاه افراطی، تنها دلبسته دنیای شعر بود و بس. همین تعلق به جوهره ادبیات و فرهنگ توانست چهره‌های شاخص آن جمع را به دنیای ادبیات امروز برساند. امروزی که با سرافرازی شاهد جشن شکوه ادبیات کوردی در این جغرافیای تاریخی هستیم.
در آن میان که جمعی جوان و دانش‌آموخته با انگیزه‌ای متفاوت گام به میدانی تازه نهاده بودند و با تئوریهای شعر معاصر می‌توانستند ارتباط بگیرند، کمتر اتفاق می‌افتاد که با شاعری سنت‌گرا عقد اخوت ببندند و با نگاهی تند هر چه که به دنیای کهن و ادبیات کهن مربوط بود، پذیرفته نمی‌شد و ... جوانی بود و سقف آسمان آرمان‌ها بلند!...
اما همواره یک پیر فرزانه پا به پای جوانترها پیش آمد و توانست با هنر خاص خویش، پیوند دهنده بین دو نسل شعر کُردی باشد: نسلی که دل به مثنوی هجایی و فاکتورهای محدود ایلی سپرده بود و گروهی تازه نفس که افق نگاهشان مرزهای ایل را کوچک و محدود می دید. اگر چه او از قالب مثنوی های پنج هجایی برای شاعرانه هایش استفاده می کرد اما دیگر کسی او را سنتی و عشیرتی نمی دانست. به طور عجیبی فعالیت‌های ادبی‌اش با جوانان گره خورده بود و هر محفلی که به ادبیات کُردی مربوط می شد، زنده یاد اسد چراغی حضوری پر رنگ داشت. با پوششی ممتاز و هیبتی متفاوت.
اما کدام فاکتورها می توانست اسد چراغی را به جمع نوگرای ادبیات کُردی در جغرافیای کرماشان گره بزند؟ برای پاسخ، نیاز به چینش «صغرا و کبراهای» متعدد نیست. او مشترکات قابل اعتنایی با گروه پیشرو داشت و حتی برگه اعتباری برای حضور شاعران کُرد در شب شعرها و محافل ادبی شد. زنده‌یاد چراغی که او را «ممو اسد» صدا می کردیم، انگیزه هایی بسیار متفاوت با سن و سالش داشت. وقتی به «انجمن سروه» می آمد، انگار به اولین پله‌های جوانی گام می گذاشت. نه اینکه انجمن همسایه دیوار به دیوارش باشد و برای تفنن سری به آنجا بکشد. آن پیرمرد در آستانه هفتاد سالگی از کرماشان به راه می افتاد تا به اسلام آباد برسد و در نشست هفتگی انجمن شرکت کند.
شعرش با هم نسلانش متفاوت بود. عموماً غالب آنان درگیر نگاه محدود تغزلیِ عشیرتی بودند اما او دغدغه‌هایی دیگرگون داشت. شعرش پیش از آنکه رنگ و بوی عواطف جویده شده ایلی داده باشد، درگیر رنج های اجتماعی شد و بیش از آنکه راوی رنج های روزگارش باشد، سرشار از تعلقات ملی و حماسی بود. از حدود یک دهه ی پیش به این سو برخی از اشعارش را ترانه خوانان نام آشنای کورد می خواندند و بدین گونه اسد چراغی توانست در فضای ترانه سرایی کوردی نیز نام و اعتباری کسب کند. مشتاقان ترانه های کُردی، بارها ترانه‌ی: «خوه‌یشکه خاسه گه ی لباس کوردی پووش» را شنیده‌اند و از لحظه لحظه‌ی آن لذت برده اند. ترانه ای که جدا از لذت های حسی به گونه ای یاد آور برگی از هویت فرهنگی کوردان گُرد این دیار می تواند باشد.
یکی دو سالی بود که به ناگاه حضور اسد چراغی در محافل ادبی کاملاً بی رنگ شد. با بسیاری از دوستداران حوزه ی ادبیات کُردی از همدیگر سراغش را می گرفتیم. اما هیچ نشان آشکاری از او نیافتیم.در این اواخر می گفتند که به دلیل کهولت دچار فراموشی نیز شده است. باید بیشتر به دیدارش می رفتیم و قدر شناسی می کردیم. اما افسوس که آنچه را که شایسته بود، به جا نیاوردیم. مهربانی های وصف ناشدنی اش را بر دریچه های دلمان نقش خواهیم زد تا فردا و فرداهای دیگر و اکنون که نمی توانیم دستان گرمش را بفشاریم، آثار بر جای مانده‌اش را به شکلی که شایسته است به آیندگان بشناسانیم.

گزارشی از لب مرز کرماشان؛ از گیلان غرب تا نفت شهر / جلیل آهنگرنژاد

 

هفته‌نامه‌ی صدای آزادی: بچه که بودیم، گاهی معلم، برگه‌های امتحانی در دست، با حالتی نیمه عصبانی می گفت: نمره‌تان «لب مرزی» است. حالت صورتش به ما می فهماند که لب مرزی، ترکیب مثبتی نیست. روزی زن همسایه گفت: فلان بیمار، وضعیتش «لب مرزی» است و طولی نکشید که شیون از خانه‌ی آن لب مرزی بلند شد. این گونه خبرها روزگارمان را که با جنگ و بمباران آمیخته شده بود، تیره‌تر کرد. هنوز برخی از آن شیون‌های تلخ آن سالها را به یاد دارم. پس از آن همه سال در روزی سرد، به لب مرز آمده ام. 

شیشه را پایین می‌کشم. هوا سرد است. ابرهای سیاهی آسمان را پوشانده اند. کسی از این خطوط نمی گذرد. دشتی وسیع با پوشش گیاهی نیم بند و رودخانه‌هایی که دره‌هایی گاه عمیق را در دل این دشت رازآمیز کنده‌اند. از «گیلان غرب» آمده‌ام. یک ساعت جاده‌ی پیچاپیچ را پشت سرگذاشته‌ام تا به متروک ترین شهر ایران برسم. در مسیر، رهگذاری نیست. تنها «بیات» چوپان آن دشت رازآمیز، سگی سیاه و ناراضی را با طنابی سفید می کشاند و «آب توی دلش تکان نمی خورد»... 

همچنان هوا دلگیر و ابری است اما «آفتاب همیشه زیر ابر نمی ماند». در مسیر، بیش از هر چیزی با تجهیزات نظامی، سربازانی نیم‌خسته و جاده‌هایی مجروح روبرو شده ام. همراهم چندین بار با انگشت نشان می‌دهد که آن، پاسگاه مرزی است و ما اکنون تقریباً لب مرز هستیم. می ترسم از این ترکیب. نمادهای بین راه، مرا به سال های دور می برد. سالهای جنگ ... 

دقایقی گذشته است. تابلو به ما «خوش‌آمد»می گوید. به سومار وارد می شوم. چند سرباز دارند نیسان قراضه‌ای را هُل می دهند اما راننده ناکام است. تردد، تقریباً در حد صفر است. نمی توانم توقف کنم. همه شهر را در کمتر از ده دقیقه می گردم. دور تا دور شهر را شن ریزی کرده اند تا مسیری برای گردش ماشینهای احتمالی وجود داشته باشد. 

وسعت مسکونیِ شهر به اندازه‌ی روستایی متوسط است. ساختمان‌های محدودش انگار ترسیده‌اند. چند دیوار تا نیمه‌های راه بالا رفته و بعد پشیمان شده‌اند. برخی دیوارها غش کرده اند. درها و پنجره‌های ساختمانی در گوشه‌ای از این شهر به شکل ناشیانه‌ای با گچ به دیوار پیوند خورده‌اند. چند سگ با استرس از خیابان رد می‌شوند و پله‌های پارک شهر، سالهاست پاهای گردشگری را با تمام وجود می طلبد و پارک، متروک تر از آن است که صفایی به دل رهگذری بدهد. 

شهر یا ساکنی ندارد یا یکی دو خانواده که احیاناً درگیر فعالیت دامپروری و کشاورزی هستند، به آنجا ییلاق و قشلاقی می کنند. روی تپه‌ای مشرف به شهر می‌روم. زوزه‌ی بادی سرد، مضطربم می‌کند.  یادمان شهدای گمنام برای دقایقی مرا به توقفی ویژه می‌کشاند. کنار یادمان یک سامانه ی قدیمی ضد هوایی است که انگار برای خالی نبودن عریضه آنجا مانده است. به سربازی که کنارش مرا می پاید، با اشارت دست، سلامی می گویم. چند قدم از «یادمان» فاصله می گیرم. اینجا لب مرز است و از بالای بلندی، متروک ترین شهر ایران را نظاره گرم. شهری که انگار بیش از هر چیز، حسی از نظامی بودن را با خود دارد. 

با خودم به قول کرماشانی‌ها «ورّ بیجا» می زنم که چرا در این استان فقیر، از فرصت شهرنشینی و تمامی مزایای آن در اینجا استفاده‌ای نمی شود؟ چرا هنوز انگار روزهای پس از جنگ را در اینجا تجربه می کنیم؟ سال هاست از جنگ، گذشته است اما انگار در خاطرمان هنوز بوی باروت می آید...

در میان کوردهای ساکن در گیلانغرب، قصرشیرین، اسلام آباد، ایوان و... به نفت‌شهر «نفت شا» می گویند. حس متفاوتی دارم. دقایقی پیش راه افتاده ام و دارم کم کم به «نفت شهر» می روم. این اولین بار است که پس از سالها به قصد دیدن «نفت شا» راه افتاده ام. لوله‌های ممتد زنگ زده، این مسیر را به شکلی ویژه با دیگر مسیرها متفاوت کرده اند.

راه، طولانی نیست. سردی هوا را در این بهمن ابری از بخار شیشه‌ی ماشین به خوبی می توان حس کرد. اینجا همیشه سرد نیست و دمای هوایش تابستان ها تا آن بالا بالاها می رود. از دور شعله های روشن چاه نفت شعله های امید را در دلم روشن می کند. همراهم به سمت چپ جاده اشاره می کند و می گوید: این همان چاهی است که چندی پیش آتش گرفت و خبرساز شد. 

تاسیسات با زبان بی زبانی می گفتند که: به متفاوت ترین شهر کرماشان می‌رسیم و یا یک شهر نفتی!.  اگر چه سومار تصورم را از شهر کاملاً درهم شکسته بود، اما دیگر تصورم از شهر نمی توانست به یک مسجد و چند شرکت و ساختمان اداری و استراحتگاه خلاصه شود.

▫️دژبان‌های ارتش با اقتداری خاص، همه را می کاوند. چند کارگر در حال کشیدن یک لوله‌ی پلاستیکی از روی پلی هستند و شهر در سکوتی دلهره‌آور، تپش‌های قلبش را می شمارد. از یک سرابالایی می‌گذریم تا تأسیسات پالایشگاهیِ کشور عراق را هم نظاره‌گر باشیم. 

لوله‌های زنگ‌زده همچنان شَبَه خاموش شهر هستند. لوله‌هایی که بایستی شریان‌های حیاتی کرماشان باشند، زنگ زده‌اند! و انگار آبی از آنها برای مردم کرماشان گرم نمی شود! راستی چکار به زنگ‌زد‌گی دارم!؟ «آش خوب باشد، کاسه اش چوب باشد!» که نیست...

دیدار، بسیار کوتاه است اما به آن شعله‌های سرکش آتش دل می بندم. خوشحالم که آتشی که نمی‌میرد، هنوز در لب مرز روشن است. اما باز هم از خودم می پرسم که از نفت «نفت شهر» چه چیزی به سفره‌ی «کرماشان» بیکارترین استان کشور رسیده است؟ حراج پالایشگاه این استان را به خاطر می آورم که آن را «از کیسه‌ی خلیفه بخشیدند»؛ آرزوی های برباد رفته‌ی جوانان این دیار زخمی! که «آهی در بساط ندارند» و «آشی که برای‌مان پخته شده است»...

هوا دارد تاریک می شود. سرد است. یکی از چراغ های ماشین به خواب رفته. جاده دارد پستی و بلندی‌هایش را به رخ می کشاند. صدای «کرماشان کرماشان» حشمت لرنژاد، سکوت جاده را می‌شکند. دوباره به یاد معلمم می افتم. ما همچنان لب مرزیم. شیشه را پایین می‌کشم. باد سردی زوزه‌کشان از کنار گوشم می‌گذرد اما گوشم بدهکار نیست. شما بگویید: گوش چه کسی باید بدهکار باشد؟
جلیل آهنگرنژاد / هفته نامه صدای آزادی / شماره 566

 

پرسش های یک «کرماشانی» از «مصری»: 🔸منتظر پاسخ های شفافیم

 

▫️هفته نامه صدای آزادی: منِ روزنامه‌نگار که «یک ستاره در آسمان ندارم»، دو بار با «عبدالرضا مصری» که هم وکیل است و هم سفیر و هم وزیر بوده و اکنون بر مسند نایب رییسی تکیه دارد، برخورد داشته‌ام: بار اول کسی به نیابت از  این نماینده‌ی مشهور در سالن آمفی تئاتر «اتاق اصناف» کرماشان از چند رسانه‌ای دعوت کرده بود و دکتر مصری درباره مسائل روز از جمله «بودجه سال 1397» که در مجلس آن زمان احتمالاً در حال چکش‌کاری بود، بحث‌ها داشت و نقدهایی جدی بر آن وارد می‌کرد. 

▫️آن روز، تعداد مهمانان آن جلسه‌ی گرم! به ده نفر نمی‌رسید و هر کسی از ارباب جراید، نقدی، بحثی، گلایه‌ای طرح می کردند و او پاسخ می‌گفت. بار دوم او را در یکی از ادارات کُل دیدم. اما این «مصری» یا آن مصری تحلیلگر نبود و یا لابد من انتظار بیشتری داشتم. البته این دو دیدار به من می‌گفت که این نماینده آداب حرفه‌ای برخوردها را بیش از دیگران آموخته و به کار می بندد.

▫️این ماهها در هر محفلی که نامی از نمایندگان کرماشان می‌آید، قبل از هر چیز بخش عمده‌ای از  «ناخوش‌احوالی» کنونی این شهر بزرگ تاریخی را کارنامه‌ی آنان می دانند و بر هر فرد، نقدهایی وارد می‌کنند. اما این ماه‌ها نام «عبدالرضا مصری» به شکلی ویژه با شُبَهاتی در اذهان مخاطبان گره می‌خورد. راستی چرا این همه حساسیت روی این شخصیت سیاسی_اجتماعی در این استان وجود دارد؟ او که از وکیلی و سفیری و وزیری همه را در کارنامه‌ی خود دارد، چرا این همه باید مورد تشکیک واقع شود؟!

▫️بگذارید «پای لرز خربزه‌خوردن بنشینم» و بگویم که حرف مردم منتقد چیست؟ جدا از داستان «بنزین» و حواشی‌اش، عده‌ای او را نماینده‌ی مادام‌العمری می‌دانند که آرایَش، آرایش خاصی دارد و خیلی‌ها او را با قدرت پنهانِ پیش‌برنده، از پیش، برنده‌ی انتخابات می دانند. عده‌ای دیگر می‌گویند: نهادهای حمایتی، حمایتی بی‌چون و چرا از او دارند و کمک‌های این نهادهای حمایتی از جیب نظام و به نام و به کام مصری به سوی اقشار مردم محروم جامعه می‌رود. 

▫️عده‌ای دیگر نیز حامیانش را از دو «اتاق» خاص در کرماشان بر می‌شمارند و انصاف می‌دهند که برخی از اصناف شریف شهر را به شکلی سیستماتیک از «اتاق» فکر خاصی، همراهش کرده‌اند و همواره بین این دو اتاق و نماینده‌ی محترم روابطی سالم برقرار بوده است.

▫️حال که تریبون‌های فراوانی از صدا و سیما گرفته تا ...  در اختیارش قرار دارد،آیا زمان آن نرسیده که نماینده‌ی چند دوره‌ی مجلس شورای اسلامی برای پایان«یک کلاغ چهل کلاغ کردن»ها با شفافیت تمام به این پرسش ها، شُبَهات و حواشی آن پاسخ دهد؟! نمی‌خواهم او را در برابر پرسش های بزرگتری قرار دهم که: وضعیت کرماشان امروز، با موج‌های بزرگ بیکاری، آجُر شدن نان مردم، فقر و ده‌ها مشکل دیگر، دست‌پخت نمایندگان دیروز و امروز است و او چه جوابی برای این وضعیت دارد؟! تنها به همان پرسش‌های بالاتر بسنده می‌کنم و می‌دانم مردم کرماشان نیز چشم به راه پاسخ هستند. 

🔸جناب آقای دکتر مصری
باز می دانم که از این حکایت «مُشت و سندان» بارها شنیده‌اید. این بار مُشت‌های مردم را دریابید و سندان نباشید! / جلیل آهنگرنژاد

#کرماشانیها_مطالبه_گر_باشیم
♦️https://t.me/wsedayeazadi

کرماشان و کت و شلوارهای مجلسیِ خالی از نماینده / جلیل آهنگرنژاد

 

▫️ آیا نمایندگان استان کرمانشاه از فاکتورهای یک وکیل ایده آل برخوردارند؟ ضمن احترام به خُرد و کلان آنان، نه تنها در این دوره بلکه در هیچ دوره‌ای کرمانشاه نماینده تمام عیاری نداشته است . یکی دو تن کوشیده‌ اند و اکثراً تنها کت و شلواری خالی بوده اند؛ کت و شلواری مجلسی!

▫️براستی فقدان نمایندگان مطالبه گر  مهمترین عامل عقب ماندگی استان بوده و همچنان این معضل گریبانگیر کرمانشاه است. البته اگر  «نیک نظر کنیم،پّرِ خود را در آن خواهیم دید!» و مستحقیم که بگوییم:«از ماست که بر ماست».

▫️اگر چه گفته‌اند:«اندازه نگه دار که اندازه نکوست» اما وقتی «کارد به استخوان» برسد، نمی توان به سادگی از کنار مسائل گذشت. پس می گویم: اگر روزی برای عقب‌ماندگی، بیکاری و هزاران مشکل دیگر کرمانشاه، کسانی به پای میز محاکمه بروند، بدون شک نمایندگان در صف اول محاکمه خواهند بود. اگر چه هم اکنون نیز در مقابل وجدان های بیدار مردم مظلوم کرمانشاه مدام محاکمه می شوند.

▫️با وجود چنین وکلایی، جایگاه نمایندگی در این دیار تاریخی، تقلیل یافته است. شوق ارتقا در کمیسیون ها و جایگاههای نیابتی( بی آنکه خروجی محدودی حتی برای مردم داشته باشد)، کچل خوانی ها! و... بسیار شیرین تر از آن است که به محرومان حوزه های انتخابیه فکر کنند.

▫️اکثراً وقتی می بینند آفتاب عمر وکالتشان به لب بام می رسد از ماهها پیش به جای دغدغه های مردمی در پی مهندسی ستادهای انتخاباتی اند و البته برخی به مدد گزارەی انبارهای انباشتەی نهاد حمایتی و بخشش از کیسه‌ی خلیفه ! خیالشان نه تنها برای این دوره  بلکه  برای دوره های بعدی هم راحت است!. حتی بیلبوردهای شهرداری و ... از ماهها پیش در «قُرُق» بنرهای پیشاتبیلغاتی آقایان قرار دارد و پیام های تبریک سفارشی شان در و دیوار را پُر می کند و جز انزار میوه‌ای نمی دهد.

 ▫️متاسفم که در پایان بگویم : ردای نمایندگی برازنده اغلب نمایندگان امروز کرماشان نیست. حرف آخر اینکه : این کلاه به سر بسیاری از آنان گشاد است!
🔸 صدای آزادی